Gündelik hayatta müzik dinleme pratiklerimizin dönüşümünde müzik akışım platformlarının yeri yadsınamaz. Özellikle son 10 yılda kullanıcı sayılarını hiç olmadığı kadar arttıran müzik akışım platformları dünya genelindeki müzik endüstrisini oldukça derin bir düzlemde dönüştürdü. Spotify, Apple Music, Deezer ve pek çokları müzik endüstrisinin bu dönüşümünde başat bir rol oynadı. Bu platformlar kullanıcı tarafında neredeyse sınırsız bir müzik arşivinin daha önce hiç olmadığı kadar kolay ve oldukça düşük bir maliyetle erişimini sağladı. Sanatçıların milyonlara -hatta milyarlara- varan dinlenme sayıları gündeme geldikçe bu dönüşümden sanatçıların gelirlerinin de dinlenme sayıları kadar arttığı varsayıldı. Bunun yalnızca bir varsayım olduğu Covid-19 pandemisiyle birlikte ortaya çıktı.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Telif Hakları Genel Müdürlüğü’nün Yaratıcı Kültür Endüstrilerine Destek Programı kapsamında desteklenen Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi’nin yürüttüğü ve Başkent Üniversitesi ve Ankara Bilim Üniversitenin araştırmacı olduğu bu çalışma, Türkiye’de müzik akışım platformlarının Türkiye’deki müzik endüstrisini nasıl dönüştürdüğüne odaklanıyor. Araştırma platformlaşma olgusunun Türkiye’deki endüstriye taşıdığı fırsatlar ve tehditler, endüstrinin platformlaşma karşısındaki güçlü ve zayıf yanlarını ortaya koyuyor. Eser sahibi, yapımcı, platform yetkilisi, kamu yayıncısı temsilcilerinden oluşan 60’tan fazla kişinin katılımıyla oluşan oldukça geniş bir sahadan elde edilen verilere dayanan bu çalışma, Türkiye’deki müzik endüstrisinin platformlaşma ile geçirdiği dönüşüme ışık tutuyor.
Binark, M., Demir, E. M., Sezgin, S., Özsu, G. (2022). Türkiye’deki Müzik Endüstrisinde Dijital Dönüşüm: Kültürel Üreticiler ve Platformlaşma Araştırma Raporu. Alternatif Bilişim Derneği Yayınları. ISBN: 978-605-74852-4-3
IPhone’un üreticisi artık yerel teknoloji devlerinden daha karlı ancak arz şoklarına karşı daha savunmasız
Çin’de faaliyet gösteren en karlı teknoloji şirketi Alibaba veya Tencent gibi yerli bir internet devi değil. Kaliforniya merkezli Apple.
Financial Times tarafından yapılan bir analize göre Apple Çin kaynaklı pandemi sırasında o kadar hızlı büyüdü ki, şu anda ülkenin en büyük iki teknoloji şirketinin toplam gelirinden daha fazla kâr elde ediyor.
Pazara yönelik istihbarat girişimi olan Counterpoint’e göre Apple’ın IPhone üretiminin yüzde 95’inden sorumlu olan bu ülkeye bel bağlaması işletmeyi tedarik zinciri şoklarına karşı savunmasız bırakıyor.
6 Kasım 2022 tarihinde en yeni iPhone’ların küresel sevkiyatından sorumlu ve ana montajcı Foxconn tarafından yönetilen Çin fabrikalarında son zamanlarda meydana gelen Covid-19 salgınları nedeniyle erteleme açıklamaları yapılmıştır. Bu gelişme güçlü ABD doları ve arz kısıtlamalarının etkisi nedeniyle gelir büyümesine yönelik “önemli” olumsuzluklar konusunda uyarıda bulunulmasından bir hafta sonra gerçekleşmiştir.
Tüm bunlara rağmen iş cihazları Çinli tüketicilere satmaya gelince tam tersi bir manzara ile karşılaşılmıştır. Hong Kong, Makao, Tayvan ve anakara Çin’i içeren işletme karı Eylül ayına kadar olan mali yılda 24 ayda yüzde 104 artarak 31.2 milyar dolara yükseldi. S&P Global Market Intelligence’a göre son 12 aylık dönemde bu oran Tencent’in kazandığı 15.2 milyar doları ve Alibaba’nın 13.5 milyar dolarını gölgede bıraktı.
Apple’ın Çin’deki karı, emsallerinden daha düşük gelirlere rağmen arttı
Rekor kârlar, Apple’ın Pekin’le yaptığı pazarlığa işaret ediyor. Bu pazarlık sayesinde iPhone üreticisi, ülkedeki tek gerçek rakibi olan ulusal şampiyon Huawei karşısında öne geçiyor. Üstelik ABD yaptırımları Huawei’ye zarar verirken söz konusu pazarlık Başkan Xi Jinping’in yerel teknoloji gruplarına yönelik baskısını aşmasına olanak tanıyor.
Bu istisnai kazanım durumu, Xi ve Çinli teknoloji yöneticileriyle toplantılar da dahil olmak üzere salgın öncesi zamanlarda Pekin’e düzenli ziyaretler gerçekleştiren CEO Tim Cook sayesinde gerçekleşmiştir. Diğer batılı teknoloji şirketlerinin kaderinden kaçınmaya yardımcı olan CEO Tim Cook liderliğindeki kurumsal diplomasinin sonucu Alphabet, Meta ve Netflix gibileri platformlar ülke dışında tutunmaya devam etmiştir.
Eleştirmenler, Apple’ın Çin’deki işlerinin yolunda gitmesini otoriter taleplere çok çabuk boyun eğmesinden kaynaklandığını söylüyor. Pazarlık, grubu dünyanın en büyük tüketici pazarında lider bir lüks marka haline getirirken, ülkenin uygun maliyetli işgücüne ve fabrikalarına sınırsız erişimini sürdürmesine de yardımcı oldu.
“Pekin için bunun iki yönlü bir durumu olduğu açık. Daha fazla istihdam ve prestij olmak üzere çok fazla iyi geri dönüş alıyorlar” diyor The One Device: The Secret History of the iPhone kitabının yazarı Brian Merchant. “Apple ile sözleşme yapan şirketlerin ücretleri ve standartları daha iyi. Bu durum orta sınıfa yönelik ücretlerin artmasına yardımcı oldu.”
Huawei’nin boşluğunu doldurmak
Counterpoint’e göre 2019’da Huawei, küresel akıllı telefon satışlarında Apple’ı geride bırakarak Samsung’un ardından ikinci sıraya yerleşti. Bu hızlı büyümeye Huawei ve alt markası Honor’un Mart 2020’ye kadar yüzde 42’lik birleşik pazar payına ulaştığı Çin pazarı öncülük etti.
Counterpoint analisti Archie Zhang, Huawei’ye yönelik ilgiyi “‘ulusal bir fabrika gibiydi- Çin vatandaşları ülkeyi ne kadar sevdiklerini göstermek istediler ve Huawei akıllı telefonlar satın almak için dışarı çıktılar” şeklinde özetliyor.
Bir analiz grubu olan M Science’a göre Huawei, Ağustos 2019’da 5G özellikli akıllı telefonlarla liderliği ele geçirdi ve Haziran 2020’ye kadar yeni nesil cihazların Çin satışlarını ayda 7 milyonun üzerine çıkardı.
Apple’ın ilk 5G donanımlı telefonu olan iPhone 12 serisi ise Ekim 2020’de piyasaya çıktı. O zamana kadar Trump yönetimi, şirketin bir güvenlik tehdidi olduğunu iddia ederek Huawei’ye karşı sert yaptırımlar uygulamıştı.
Yaptırımlar, Huawei açısından yokluğu felç edici olduğu kanıtlanan 5G yonga setleri de dahil olmak üzere önemli teknolojilere erişimi engelledi. Huawei’nin Çin’deki pazar payı 2020’nin ikinci yarısında çöktü ve yaptırımlardan kurtulmak için Honor’u devre dışı bırakmak zorunda kaldı. S&P GMI’ye göre 2021’de Huawei’nin tüketici işletme gelirleri yarıya inerek 38,3 milyar dolara indi.
Counterpoint’e göre Huawei’nin Çin pazarındaki payı 2020 ortalarında yüzde 29’dan iki yıl sonra sadece yüzde 7’ye düşerken, Apple’ın payı yüzde 9’dan yüzde 17’ye sıçradı. ABD’li grubun satışlarının neredeyse tamamı, hakimiyetinin üç yıl içinde yüzde 51’den yüzde 72’ye çıktığı premium sınıfta gerçekleşti.
Zhang, “Bugün Apple, 600$ ve üzeri pazarın çoğuna sahip” derken “1000 dolarlık bir akıllı telefon alacaksanız, başka bir şey yok” diye eklemektedir.
Apple’ın Çin stratejisi
Apple, Çinli müşterilerin zevklerini tatmin etmek için çok çalıştı. Çin operasyonlarına yakın bir kişinin söylediğine göre, yerel rakipler daha büyük ekranlar, düşük ışıkta fotoğraf çekme özelliğine sahip daha gelişmiş kameralar ve çift SIM kart yuvasına sahip akıllı telefonlar piyasaya sürdüğünde, Cupertino merkezli şirketi aynı şeyi yapmaya itenin Apple’ın Çinli çalışanları olmuştur.
Cook, Çinli müşterilerden gece modu ve QR kod okuyucu da dahil olmak üzere “bir ton özellik” için geri bildirim alındığını belirtmiştir. Cook, 22 yaşındaki Çinli bir öğrenciyle yaptığı sosyal medyaya yönelik ender bir röportajında, “5G bile birçok yönden Çin’de hareket geçirildi, çünkü Çin 5G kapsama modelinde çok ileride,” dedi. “Bu yüzden oradaki müşterilerimizi çok dikkatli dinliyoruz.”
Yılın en kazançlı döneminde ABD’li grup Foxconn’un ana Apple iPhone tesisinin “önemli ölçüde azaltılmış kapasitede çalıştığı” uyarısıyla birlikte, üretiminin tek bir bölgede fazla yoğunlaştığı yönündeki endişeler arttı.
Ancak yıllardır, örneğin büyük yatırımlar taahhüt etmek ve hassas konularda sessiz kalmak gibi, Pekin’in yanında kalma çabaları sonuç verdi.
Apple Çinli kullanıcı verilerinin Guizhou eyalet hükümetine ait bir veri merkezine taşınmasına razı oldu ve Pekin’li yetkililerin talebi üzerine binlerce uygulamayı yerel App Store’dan kaldırdı.
Düzinelerce haber kaynağının uygulamaları kaldırılırken, WhatsApp, Signal ve Telegram gibi şifreli mesajlaşma platformları yasaklandı. Yorum yapmayı reddeden Apple, faaliyet gösterdiği ülkelerin yasalarına saygı duyması gerektiğini savundu.
Guardian Project’te mobil gizlilik aracı geliştiricisi direktörü Nathan Freitas, “Apple’ın müşteri deneyimi için kontrollü, kilitli bir ekosistem vizyonu, Komünist Partinin Çin’de sahip olmak istediği aynı vizyonla, aynı kontrolle eşleşiyor” dedi.
“Uyumlu bir toplum için ihtiyaç olan şey konusunda hemfikirler. Bu sadece bir telefon ekosistemi, diğeri ise bir ulus.”
mutlu binark tarafından yazıldı 
Yeni Medya 