KORE’DE İDOL SİSTEMİ, İNTİHARLAR VE #MOONBİNWELOVEYOU

Alptekin KESKİN, Dr., Sosyolog, Bağımsız Araştırmacı

Güney Kore, popüler kültür ürünleri K-pop, K-drama, K-food ve K-oyunlar ile adından son yıllarda sıkça söz ettirmekte. Dünyada her bir Kore popüler kültür ürününün milyonlarca hayranı bulunmakta. Hemen hemen her gün yeni medya platformlarında K-pop gruplarının haberlerini sıkça duymaktayız. K içerikler hayranlarına eğlenceli, sempatik, renkli ve pozitif bir dünya sunmakta. Acaba masum, bebeksi, neşeli ve eğlenceli görünen K-pop yıldızlarının içinde bulunduğu K-pop müzik endüstrisinin arka planında neler bulunmakta?

Kore Dalgası’nın gelişmesinde ve tüm dünyaya yayılımında K-pop yıldızları ve şöhret yaratım endüstrisinin oldukça büyük bir payının olduğu bilinmektedir (Binark, 2019). Güney Kore yaratıcı içerik endüstrisi her ne kadar ülkeye milyarlarca dolar katkı sunsa da değişmeyen bir gerçek mütemadiyen su yüzüne çıkmakta: Endüstrideki şöhret yaratım süreci ve idol sistemindeki sorunlar. K-pop’un, hiper kapitalizmin günümüzdeki en renkli, canlı ve eğlenceli tarafının olduğunu bilmekteyiz. Ancak durum hiç de eğlenceli pop grupları ve eğlenen hayranlardan oluşmuyor. Kore yıldız üretim sürecinin müthiş sistematize olmuş tarafı “insan” olmaya ilişkin temel unsurları es geçmekte. Bunu Kore ile ilgili intihar istatistiklerden ve bu istatistikler içerisinde K-idollerin medyada sıkça yer bulan intihar haberlerinden görmekteyiz. Son olarak bu durum K-Pop yıldızı Moonbin’in ölümünde bir kez daha anlaşıldı. 19 Nisan 2023 tarihinde ünlü K-Pop grubu Astro’nun 25 yaşındaki solisti Moonbin’in evinde ölü bulunması ve intihar etmiş olmasının konuşulması yaklaşık 2 yıl içerisinde 6. K-pop grubu üyesinin intihar etmesiyle ilişkilendirildiğinde Türkiye’de tekrar sosyal medyada K-Pop’un yasaklanmasıyla ilgili haberlerin artmasına ve idol sisteminin tartışılmasına yol açtı (K-pop gruplarının intihar etmesini de söylem mekanizmasının içerisine alarak Türkiye’de K-Pop’un yasaklanmasını temele alan -ve halen devam eden- #kpopyasaklansın etiketi ile Twitter’da dolaşıma sokulan söylemin analizi ile ilgili bir çalışma için bkz. Keskin ve Binark, 2021)

Moonbin’in intiharından önce Kore yıldız üretim sürecindeki intihar olayları ile ilgili bazı bilgileri paylaşmak gerekmektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalar intihar düşüncesi ile zorbalık (özellikle siber zorbalık) mağduriyeti arasında bir bağlantı olduğunu göstermektedir (Hinduja ve Patchin, 2010). Özellikle K-pop yıldızlarına rekabetin en üst safhada olduğu K-pop endüstrisi endüstri tarafından yüklenen mükemmel ve biricik olma gibi baskıların, idollerin sosyal hayatında sıfır hata ile yaşamalarını mecbur kıldığı bilinmektedir. Yıldız intiharlarına yalnızca bireysel açıdan da yaklaşılmamalıdır. Kore toplumundaki hegemonik ve sosyal panoptik yapının da bu bağlamda sorgulanması gerekmektedir. Nitekim Kore’de idollerinin sosyal medya platformlarında maruz kaldığı siber zorbalık, nefret söylemleri, depresyon ve toplumsal cinsiyet eşitsizliği  gibi konularla yıldız intiharı olaylarının gerçekleşmesi arasında ilişki kuran kimi çalışmalar mevcuttur (bkz. Park ve Kim, 2021; Zysik, 2021; Saeji. C.T. vd., 2018 ).

Şimdi tekrar Moonbin’in intihar  olayına gelelim. Moonbin’in intihar olayından sonra daha önceki idol intiharlarına benzer şekilde Twitter’da Astro ve Moonbin hayranları tarafından #Moonbin ve #MoonBinWeLoveYou etiketleri açıldı ve oldukça geniş yankı buldu. Hatta #MoonBinWeLoveYou etiketi Twittter Türkiye’de TT oldu. Twitter Türkiye’de hayranlar Moonbin’in intiharından sonra ünlü yıldıza iyi dileklerini ve üzüntülerini içeren mesajlar paylaştılar. Tayland’ta ve Endonezya’da Moonbin hayranları sokaklara, açık alanlara ve  Kore Büyükelçiliği önüne çiçekler bıraktılar, Moonbin’i andılar (Hayranların Kore Büyükelçiliği önüne çiçek buketlerini bırakmaları K-Pop gruplarının Kore kültürel diplomasisindeki önemine de işaret etmektedir). Tüm bunlar aslında bir taraftan K-pop hayranlığında hayran-ünlü etkileşimini ve ünlülerin hayranların günlük yaşamlarında yalnızca basit birer müzik grubu/fenomen olmadığını göstermekte. Diğer taraftan K-Pop şöhret yaratım endüstrisinde ünlülerin idealize edilmiş mükemmelliklerinin onların birer insan olduğunu ne kadar görmezden geldiği noktasındaki tecimselliğini ve yine bu konuyla ilişkili olmak üzere K-pop endüstrisindeki hayran katılımı ve etkileşimini esas alan hayran yönetim sisteminin ünlülerin ilk sahneye çıkışından ölümüne kadar ne kadar etkili olduğu hakkında da bize oldukça açık bilgiler sunmakta.

KAYNAKÇA

Binark, M. (2019). Kültürel Diplomasi ve Kore Dalgası: Hallyu. Siyasal Kitabevi: Ankara.

Hinduja, S.& Patchin, J. W. (2010). “Bullying, cyberbullying, and suicide”. Archives of suicide research, v. 14(3): 206-221. https://doi.org/10.1080/13811118.2010.494133

Keskin, A. & Binark, M. (2021). Türkiye’de K-Pop Karşıtı Söylem ve K-Pop Hayranlarının Taktiksel Mücadelesi . Moment Dergi Erkeklikler – 1 , 144-167 . DOI: 10.17572/mj2021.1.144167 https://dergipark.org.tr/tr/pub/moment/issue/72740/1181738

Park, S.& Kim, J. (2021). “Tweeting about abusive comments and misogyny in South Korea following the suicide of Sulli, a female K-pop star: Social and semantic network analyses”. Profesional de la información, 30(5), e300505.https://doi.org/10.3145/epi.2021.sep.05

Saeji, C.T., Choi, G., Selinger, D., Shababo, G., Cheung, E.Y.N., Khalaf, A., Owens, T. Ve Tang, K. (2018). Regulating the Idol: The Life and Death of a South Korean Popular Music Star. The Asia-Pasific Journal 16/13/3:1-29.

Zysik, C. (2021). K-Pop And Suicide—Marginalization And Resistance In The Korean Pop Industry. Sample, 19:1-18.

---

Afet Anında İlk Kurtarılacaklar: Özel İletişim Vergisinden Deprem Vergisine!

Yazar: Barış Gençyılmaz

Gündem herkesin malûmu. En azından bir süre birçok konu depremle, deprem de birçok meseleyle ilişkili olacak. Bu nedenle afetin yıkıcı etkilerini tekrarlamayı, yıkımın boyutlarını açmayı veya kayıplarımız için kalıplaşmış cümleler kurmayı es geçiyorum. Bu yazı, depremin ilk dakikalarından itibaren kritik öneme sahip olduğu tekrar anlaşılan bilgi iletişim teknolojileri ve halkın bu hizmet ve araçlara ulaşabilmesine ilişkindir.

Sosyal eşitsizliği pekiştiren bir alt kol olan dijital eşitsizliğin, insan hayatına mâl olabileceği hakikatiyle yüzleşmemiz, teorinin gri alanından yaşam ağacının yeşilliklerine tekrar bakmamızı sağladı. Yazı, haberleşme hakkının savunulması fikri etrafında basit gözlemler içermektedir.

1. Krizler ve Kurumlar

Bir kent hakkı savunucusu olan Gezi tutsağı Mücella Yapıcı, 2020’de yaşadığımız Ege(İzmir) depreminin ardından çekilen bir belgeselde “kurumlar, STK’lar, bireyler arasında dikey değil yatay bir ağın yaratılması” gereğini vurguluyordu. Yapıcı, “Demokrasi, kurumlar ve kurallar rejimidir” hatırlatmasıyla tarihe not düşerken; tek adam rejimi ise kitlesel ölüme yol açan krizler ve bürokrasi rejimi olarak tarihe geçiyor.

KRT’de yayınlanan “Ne oldu? – Deprem Gerçeği” bölümünde

Mücella Yapıcı’nın ilgili görüşleri:

1.1 Acil Durum Planı

Depremin hemen ardından haberleşme ağının sekteye uğraması bir noktada kabul edilebilir. Ancak sorunun tıpkı AFAD yönetmeliğinde yazdığı gibi ilgili resmi kurumlar ve GSM şirketleri ile birlikte ivedilikle çözülmesi gerekir. İletişim ve haberleşmeden sorumlu kurumları ve görevlerini, ilgili yönetmelikte sırasıyla inceleyebilirsiniz: Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, İletişim Başkanlığı, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanlığı, GSM operatör şirketleri:

Afet ve Acil Durum Müdahale Hizmetleri Yönetmeliği: (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/02/20220224-31.pdf)

Resmi kurumların, yukarıda tanımlanan görevlerini sahada ne ölçüde yerine getirdiğini söylemek şu an güç. Ancak “altın saatler” de denilen ilk 72 saatin izaha muhtaç olduğu kesin. Bunun yanı sıra İletişim Başkanlığının bu kritik sürecin önemini defaatle dile getirenlere yönelik aldığı Twitter’ı erişime kapatma kararı akıllardan hiç çıkmayacak. Haberleşme hakkının, bizzat bu hakkı savunmakla görevli kurumlarca yok sayılmasının krizi nasıl derinleştirdiğini görmüş olduk.

1.2. GSM Operatörleri

Enkaz altında kalan bazı yurttaşların mobil telefonlar sayesinde hayata tutunabildiklerini (https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/depremde-cep-telefonlari-hayat-kurtariyor-1793982) not düşmeliyiz. AFAD’ın bu amaçla kullanıma sunduğu AFAD Acil Uygulaması bulunuyor. Ayrıca Apple’ın ardından Android telefonların üst modelleri de uydu bağlantılı olacak şekilde (https://www.bbc.com/turkce/articles/cz9vv5y15m6o) tasarlanmaya başlandı.

Türkiye’nin son haftalarına dönecek olursak; 6 Şubat ve devamında, kritik süreç kabul edilen ilk 72 saat boyunca haberleşme ve iletişim sorunlarının giderilememiş olması, durumun vahametini artırdı. Mobil Telekomünikasyon Operatörleri Derneği(m-TOD) depremden ancak 48+ saat sonra yayımladığı basın bülteninde şu bilgileri paylaştı:

“

• Bölgede oluşan enerji kesintileri iletişimi de etkilemektedir.
• Dağıtım şirketlerince bölgeye elektrik verilememesi, baz istasyonları için gerekli enerjinin jeneratörlerle sağlanmasını gerektirmektedir.
• Enerji ihtiyacının karşılanması için operatörler tarafından bölgeye acilen 3.485 adet jeneratör sevk edilmiştir.
• İletişim ancak seyyar enerji kaynakları ve bu kaynakların çalışması için gerekli olan enerji tedariki sayesinde sürdürülebildiğinden, hizmet süreçlerinde bazı aksaklıklar yaşanabilmektedir.
• Enerji iletimi konusundaki onarım çalışmaları hızla devam etmektedir.

Diğer yandan, ne yazık ki, depremler nedeniyle üç operatörümüzün depremden etkilenen 10 ilde yer alan 8.900 baz istasyonundan 2.451 adedi aldıkları ciddi hasar sebebiyle devre dışı kalmıştır. Baz istasyonları onarım çalışmaları tüm hızıyla devam etmektedir. Ayrıca, bölgeye toplam 190 adet mobil baz istasyonu sevk edilmiştir. ” (https://m-tod.org/operatorler-deprem-bolgesinde/)

11 Şubat’ta yani depremden 5 gün sonra yayımladıkları bültende ise bölgedeki baz istasyonlarının %90’ının çalışır duruma geldiğini ancak işlemlerin devam ettiğini belirttiler. Sevk edilen mobil baz istasyonu sayısını da artırmak durumunda kaldıkları görüldü.

(https://m-tod.org/deprem-bilgilendirme-11022023/)

Sorunun kamu kaynaklarının kullanımıyla doğrudan ilişkili olan kısmı, en az kötü yaşam koşullarına sahip evlerde oturmaya zorlanmamız kadar korkunç. Türkiye’deki haberleşme ağının iyileştirilmesi için vergilendirilen yurttaşların afet anında telefonlarını kullanamaması, kelimenin gerçek anlamıyla “ölümcül” bir problem. Bu soruna ilişkin en derli toplu yazılardan biri herhangi bir can kaybının yaşanmadığı 5,8’lik İstanbul depreminin ardından 2019 eylülünde yazılmış:

(https://turk-internet.com/depremde-telefonlarin-calismamasinin-esas-sorumlulari-btk-ve-ulastirma-bakanligi/)

1.3. Türk Telekom

Füsun S. Nebil’in detaylı yazısının, maalesef 4 yıl sonra yaşanan başka bir deprem sürecindeki sorunları harfiyen açıklayabiliyor olması düşündürücü.

Devletin GSM operatörü şirketlere yüklediği “kamudan vergi toplama işi” varken hiçbir firma bölgelere olması gerektiği kadar teknik altyapı yatırımı yapmıyor. Ayrıca yatırımların önündeki en büyük engel de yine devlet tekeli olan Türk Telekom. Başka bir alternatifi olmayan bu altyapı çöktüğünde insanlar tamamen çaresiz kaldı. Fiber ağların yetersizliği, afet planlamasına göre devreye girmesi gereken yedek kuvvetlerin azlığı/yokluğu ve yetkili tek şirket bulunduğu için sahadaki personel sayısının yetersizliği gibi sorunlar nedeniyle günlerce süren mağduriyetlerin boyutu katlandı. Ayrıca Elon Musk’ın Starlink uydu teklifinin “Türksat’ın yeterli olduğu” açıklamasıyla reddedildiği(https://cutt.ly/l8aQgbO) iddia edildi.

BBC Türkçe’nin burada da isimleri geçen bazı muhataplarla yaptığı haber:                                                                                               https://www.bbc.com/turkce/articles/czvy09w0zgxo

2. Haberleşme Anayasal Haktır

Bir cep telefonu almak için en az 4 farklı vergi/zorunlu ücret ödeniyor. Matrahı, kullanmak istediğiniz telefonun özellikleri ve fiyatına göre değişen (otomobillerde olduğu gibi) Özel Tüketim Vergisi uygulanıyor. ÖTV’nin kapsamı AB ile uyum sürecinde belirlenmiş; Lüks, sağlığa ve çevreye zararlı ürünlerin son kullanıcı tarafından satın alınmasında alıcıya yükleniyor.

Lüks tüketim malları kedi kumundan gazlı içeceğe kadar genişletilmişken kimse akıllı telefonun lüks sayılmasına şaşırmayabilir. Ancak mobil iletişim cihazlarının son depremde ne işe yaradığını hatırlayalım. SMS, multimedya gönderileri, internet bağlantısı, Bluetooth teknolojisi sayesinde konum ve durum bildirerek yaşama tutunan insanlar oldu. Bilgi iletişim teknolojileri, teknik kapasiteyi artırmasıyla arama-kurtarma ekiplerinin zaten eli ayağı durumunda. Bölgede bizzat bulunmasa dahi haberleşme, yönlendirme, ihtiyaç belirleme gibi koordinasyonları sağlayan gönüllülerin(https://deprem.io) önünü açan yine bu teknolojiler oldu. “Asrın ihmâli”nde  bir nevî “medium is a message” hadisesi yaşandı ve medium ortadan kalktığında mesajın, mesajın içeriğinin ve hatta canlı kanlı gönderenin de yok olabileceği tecrübe edildi.

Sözün özü, teknoloji ve hizmetlere bakışımız da demokratikleşmeli. Zira ülkemizde bir akıllı telefona sahip olmayı hâlâ “lüks” kabul edenlerin bulunduğu unutmayalım. Aslında neye “lüks” dediğimizin mevcut iktisadî koşullarımızın yansıması olduğunu da.

2.1. Telefonunu Çıkart!” Diyen Yurttaş

Makarayı birazcık geri sarıp depremden önce ülke gündemi nasıldı ve ne ile şekilleniyordu, hatırlamaya çalışalım. Eğer bu afetler dizisi yaşanmasaydı Türkiye’nin gündemini büyük ölçüde “seçim” tartışmaları işgal edecekti. Adaylar, vaatler, kampanyalar, kamplaşmalar vs. ile günler geçecek ve “sıradan” yurttaş da yeni medya ortamlarının sunduğu filtreli akıştan bu konulardaki enformasyonları alacak ve kendisi de etkileşime girip çeşitli datalar üreterek bu döngüye katılacaktı. Özellikle son dönemde “halkın nabzını tutma” işini geleneksel medyadan devralmış gibi görünen sokak röportajları; TikTok, Instagram Reels, Twitter, YouTube gibi ortamlarda en sık rastlanılan içerikler olmaya devam edecekti. Ve biz olası bir varsıllık-yoksulluk tartışmasında “Telefonunu çıkart!” diyen bir yaşlı erkek ile bu çağda akıllı telefon sahibi olmanın normal bir şey olduğunu açıklamaya çalışan gencin karikatürüne denk gelecektik.

Şimdi “Telefonunu çıkart!” meselesini biraz deşmek gerek. Özellikle “eski Türkiye’yi” deneyimlediğini her fırsatta dile getiren jenerasyon için bir akıllı telefona sahip olmak “yüksek statü” işareti. Oysa bir yüksek statünün tabanda bu denli yaygın olmaması beklenir. İroninin ötesinde, haberleşmenin anayasal bir hak; haberleşme araçlarına sahip olmanın da aynı şekilde temel yurttaşlık hakkı olduğu gerçeğini sürekli dile getirmeliyiz. Bilgi iletişim teknolojilerinin her satış işleminde, kullanım için gereken her abonelik taahhütünde, her ay kesilen faturada yurttaşlara ciddi bir maliyet yüklenir. Hele hele bu maliyetin maddi anlamının ötesinde kamu adına vergi ve zorunlu ödemeler kapsamında toplanıyor olması, kamusal çıkarların takibini şart kılar. Çünkü bu maliyetin takibinin yapılmaması, ne yazık ki son depremde de gördüğümüz gibi binlerce insanımızın hayatına karşılık gelebilir.

2.2. “Telefondan Çıkarı” Olan Devlet

Eylül 2022 verilerine göre vergi hariç fiyatı 10.000 TL olan bir akıllı telefon için; %1 Kültür Bakanlığı Payı (100 TL), %12 TRT Bandrol Ücreti (1.212 TL), %50 ÖTV (5.656 TL), %18 KDV (3.054 TL) ödemesi yapmak gerekiyor. Böylelikle telefonun fiyatı 20.022 TL’ye yükseliyor. Bir akıllı telefon edinmek istediğimizde kamu adına ödememiz gereken bedellerin bolluğu herkesin dikkatini çekecektir. Bold yazılan ifadelerden anlaşılacağı üzere en az 4 farklı kalemde zorunlu ödeme söz konusu.

Yukarıda sayılanlar akıllı telefon cihazının donanımına ve yazılımına karşılık ödenen zorunlu tutarlar. İşin bir de operatör kısmı var ki kamunun “Deprem vergileri nerede?” diyerek hatırlattığı sorunun esasını oluşturuyor.

Mobil servis hizmeti aldığım TTNET’in geçen ayki faturamın arka yüzünde yer alan bilgi şöyle:

“Devlete Ödenen Vergiler: Kanun gereği KDV, Özel İletişim Vergisi ile Telsiz Kullanım ve Ruhsat Ücretleri olarak devlete aktarılan tutarlardan oluşmaktadır.”

Bilinçli tüketiciler ve yurttaşlar isek işgal ettiğimiz frekans aralığına dahi tarafımızca ücret ödendiğini bilmemiz gerek. Türkiye’de 90 milyon civarında mobil abonelik bulunmakta. Bu kitlesellikle beraber vergileri yeniden düşünelim. BTK tarafından yayınlanan Telekomünikasyon Hizmetleri Ücret Tarifesinde yer alan “Telsiz Kullanım Ücreti” 2023 yılı itibariyle mevcut GSM kullanıcıları için yıllık 113,14 TL iken yeni abone olacaklar için 260 TL’ye çıkartıldı. Yukarıda belirtilen ücretlere ek olarak cihaz veya kampanya satın almış tüketicilere bir kereye mahsus damga vergisi (oranı: %0,948) de uygulanmakta.

Son bölümde depremzede insanlarımız için anlamı çok büyük olan bir vergiye ayrı bir parantez açalım. Halkın “deprem vergisi” dediği, iktidarın “O isimle toplanan özel bir vergi yok” şeklinde savurmaya çalıştığı Özel İletişim Vergisi.

2.3. Deprem Vergisi

İlk kez 1999 depreminin ardından farklı ek vergilerle birlikte toplanmaya başlanan ancak diğer kardeşleri daha sonra kaldırılırken kendisinin toplanmasına devam edilen vergi: ÖİV. Kamuoyunda “deprem vergisi” olarak bilinen bu verginin, eleştirilerin odağındaki haberleşme hakkı ile ilgili olması ayrıca manidar.

Özel İletişim Vergisini hesaplama ve toplama yükümlülüğü GSM operatörü ve internet servis sağlayıcı şirketlere yıkılmış durumda. Hâl böyle olunca devlet, toplanması neredeyse maliyetsiz olan bu vergiyi kalıcılaştırmış. Ancak GSM şirketleri devlet kadar memnun değil. Vergi tahsilat işini de üstlendiklerini belirterek gerekli altyapı çalışmaları için sarf edecekleri enerjiyi buraya harcadıklarını ileri sürüyorlar.

Devlet, 99 depremi ile birlikte başlattığı bu vergiyi toplamaya devam ediyor ancak bunu deprem ve afet risklerine uygun şekilde harcama zorunluluğu olduğuna inanmıyor. GSM şirketleri de bölgelerde Türk Telekom tekeli bulunması, vergi tahsildarlığı yapmaları gibi nedenlerle haberleşme ağlarını geliştirmeye imkân bulamadıklarını öne sürüyor. Yani yurttaş, hem şirketlere hem devlete ücret ödeyip hem de en çok ihtiyaç duyduğu anda uydu ve internet bağlantısından mahrum kalıyor. Bunun kabul edilemez olduğunu söylemek bile zulümdür, bu kabul edilemez.

Son Olarak

Aşağıdaki haritalardaki bilgiler 3 farklı operatörün mobil internet hızı kapsayıcılığına ait. Daha detaylı verilerle çalışmak doğru olacaktır ancak buradan dahi görünen bir şey var. Sesini duyurması en zor olan kırsal bölgelerdeki mobil ağ kalitesi ve kapsayıcılığı merkezlere göre çok daha düşük.

Gönlü geniş halkımızın bandı geniş değil maalesef…

Turk Telekom

Turkcell

Vodafone

https://www.nperf.com/tr/map/TR/-/-/signal/?ll=39.029696892211625&lg=35.240000000000016&zoom=6

Metin içinde verilmeyen bazı kaynaklar:

Cep Telefonunda Güncel Vergi Yükü: https://vergiyedair.com/2022/09/14/cep-telefonunda-guncel-vergi-yuku/

1999’dan Günümüze Özel İletişim Vergisi: https://vergiyedair.com/2022/08/18/1999dan-gunumuze-ozel-iletisim-vergisi/

Bir GSM operatör şirketinin “Vergiler” bilgilendirme sayfası: https://www.vodafone.com.tr/tarifeler/Vergiler#:~:text=Özel%20iİetişim%20Vergisi%20oranı%2C%20her,%10%27u%20alınarak%20oluşturulmaktadır.

İlk tesis mobil hatta “özel” özel iletişim vergisi için: https://www.turmob.org.tr/mevzuat/Pdf/20187

KİTLESEL TRAVMA SIRASINDA VE SONRASINDA SOSYAL MEDYA KULLANIMI

Uzm. Psk. Beren Kandemir/ Hacettepe Üniversitesi SBE İletişim Bilimleri Doktora Programı

6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesi ve Elbistan ilçesi merkezli olarak meydana gelen 7,8 ve 7,6 şiddetindeki iki büyük deprem Güneydoğu Anadolu’daki 10 ilimizi ve yaklaşık 15 milyon nüfusu etkiledi. Bölgeden, anlık haber almak isteyen birçok internet kullanıcısı ise başta Twitter olmak üzere çeşitli sosyal medya platformlarına yöneldi. Depremin ilk saatlerinden itibaren, yardım ve destek çağrılarının da yayımlanmaya başladığı sosyal medya platformlarının bu süreçte, bilgi akışının sağlanması ve dayanışma organizasyonlarının örgütlenmesi için birincil kaynak olarak öne çıktığını söylemek mümkün.

Bunun yanında, afetten etkilenen kişilerin kişilik hakları ve etik açısından paylaşılan görseller ve yanlış yönlendirmelere yol açabilecek, yanlış veya güncel olmayan içerikli teyitsiz paylaşımların dolaşımda olması da tartışılan konular arasında yer aldı.

Sosyal medyanın, hashtag’ler, videolar, anlık mikroblog paylaşımları gibi olanaklarla, haberin hızla ve geniş bir kullanıcı kitlesine yayılmasını ve kitlesel travmalardan etkilenenlerin seslerinin duyulmasını sağlayacak güçlü bir araç olduğu yadsınamaz bir gerçek. Ancak tam da bu yaygın ve güçlü etkisinden dolayı, zarar verici olabilecek içeriklerin de aynı hızla geniş kitlelere yayılarak, istenmedik sonuçlara neden olabileceği riskinin de göz ardı edilmemesinde fayda var. Bu bağlamda sosyal medyanın kitlesel travmalara verdiğimiz tepkilerin şekillenmesinde oynadığı role ilişkin farkındalığımızın artması; bu etkin rolün, söz konusu platformların iyileşme ve dayanışmayı teşvik edecek biçimde kullanılmasındaki sorumluluğumuzu da daha iyi anlamamıza yardımcı olacaktır.

Sosyal medya kitlesel travmatik olaylar sırasında ve sonrasında bilgi akışını ve paylaşımı için alan oluşturmak, kişilerin birbirleri ile bağlantı kurmasını sağlamak ve destek organizasyonları için güçlü bir araç haline gelmiştir. Sosyal medyanın kitlesel travmadaki rolüne geçmeden önce, kitlesel travmanın tanımını ve kapsamını yeniden gözden geçirmekte fayda var.

Kitlesel travma; deprem, sel gibi doğal afetler, terör saldırıları, savaş, toplu silahlı saldırılar gibi çok sayıda insanı etkileyen travmatik bir olay veya olaylar dizisi anlamına gelir. Kitlesel travmanın bireyler ve toplum üzerinde psikolojik, sosyal ve fiziksel açıdan önemli ve uzun süreli etkileri olabilir.

Kitlesel travma sırasında ve sonrasında insanlar inkar, öfke, kaygı, depresyon gibi bazı psikolojik travma asonrası stres bozukluğu tepkilerinin yanında, baş ağrısı, mide bulantısı ve uyku bozuklukları gibi fiziksel semptomlar yaşayabilirler. Bunun yanında kitlesel travmanın; sosyal ve ekonomik aksaklıklar, sosyal ağların ve destek sistemlerin çökmesi, işlevsiz kalması, insanların yaşam alanlarından ve dahil oldukları topluluklardan ayrılmak zorunda kalmaları gibi toplumsal ölçekte etkileri de olabilir.

Kitlesel travmalarda birincil etkili müdahale; durumdan etkilenen kişilerin fiziksel ve psikolojik olarak iyi oluşlarını sağlamaya yönelik tedavi, bakım ve destek hizmetleri, barınma, gıda ve diğer temel ihtiyaçlarının karşılanması için acil destek ve kaynak sağlanmasını içerir. Uzun vadede etkili müdahale ise planlı uygulanan psikososyal destek hizmetleri, mevcut durumu toplum lehine iyileştirme odaklı sosyal politikaların geliştirilmesi, sosyal ağları ve destek sistemlerini yeniden inşa etme ve güçlendirme çalışmaları gibi daha geniş ölçekte ve zamana yayılan girişimler olarak düşünülebilir.

Kitlesel travmalar sırasında ve sonrasında sosyal medya kullanımının hem olumlu hem de olumsuz etkileri bulunmaktadır. Bir kitlesel travma sırasında ve sonrasında sosyal medyanın işlevlerinden en öne çıkanları şu şekilde sıralayabiliriz:

Kitlesel Travma Sırasında:

• Farkındalık Yaratmak: Sosyal medya, durumla ilgili farkındalığın artırılmasına ve insanların olup bitenler hakkında bilgi almasına, yani bilgi akışının sağlanmasına yardımcı olabilir. İnsanlar diğerler sosyal medya kullanıcılarını bilgilendirmek ve bilgi akışını güncel tutmak için haberler, fotoğraflar ve videolar paylaşabilir.
• Yardım Arayışı: Sosyal medya, krizler sırasında yardım ve destek aramanın hızlı ve etkili yollarından biridir. 6 Şubat’ta yaşanan deprem sırasında başta Twitter olmak üzere, çeşitli sosyal medya platformları aracılığıyla paylaşılan destek ve yardım çağrıları; gönüllü yazılımcılar ve programcılar tarafından enkaz altında kalan kişilerin bulunması, yardım ve destek çağrılarının doğru yönlendirilmesi için haritalama ve derleme çalışmalarında kullanılmış, çağrıların doğru ve etkili yönlendirmesinde önemli bir rol oynamıştır.*
• Bilgi Paylaşımı: Sosyal medya, krizler esnasında birbirlerinden haber alma ihtiyacı içerisinde olan kişiler arasındaki iletişimi ve güncel duruma ilişkin enformasyon paylaşımını kolaylaştırabilir. Konum paylaşımı, güvende olma durumuyla ilgili güncellemelerin paylaşımına olanak vermesinin yanında; tahliye yolları, acil durum hizmetleri, temel ihtiyaçların sağlanmasına yönelik destek alınabilecek kaynaklar gibi konularda bilgi paylaşımı için de hızlı bir aracıdır.

Kitlesel Travma Sonrasında:

• Dayanışma ve Destek: Sosyal medya, insanların benzer deneyimlerden geçmiş diğer kişilerle bağlantı kurmaları için de alan açmaktadır. Bu durum, özellikle travma sonrasında kendini izole ve yalnız hissedenler için oldukça faydalı olabilir. Benzer yaşantıları deneyimleyen bireylerle iletişim kurmak veya benzer deneyimlerin varlığından haberdar olmak; kişilerin bu yalıtılmışlık duygusu ile baş etme süreçlerinde yardımcı olabilir.
• Hikaye Paylaşımı: Sosyal medya aracılığı ile travmayla ilgili kişisel hikayeleri ve deneyimleri paylaşmak; insanların kendi duygularını işlemesine yardımcı olabilir. Bireyin kendi travma deneyimini, kendi sesiyle aktarmasına da olanak sağlayan sosyal medya, bu yönüyle iyileşme sürecine destek verebilir.
• Hak Odaklı Savunuculuk: Sosyal medya, hak odaklı savunuculuk ve aktivizm için güçlü bir araçtır. Kitlesel travma sonrasında kişiler; mesajların daha geniş kitlelere, daha hızlı ve etkin bir biçimde ulaşılmasını sağlamasından dolayı, sosyal medyayı farkındalık yaratarak değişimi tetiklemek için kullanabilir.

Ancak, kitlesel travma sırasında ve sonrasında sosyal medya kullanımının potansiyel bazı olumsuz yanlarının da olduğunu unutmamak önemlidir. Bunlardan bazıları:

• Misenformasyon:  Günümüzde kitlesel bir travma yaşantısı sırasında ve sonrasında insanların bilgi almak ve deneyimlerini paylaşmak için sosyal medyaya yönelmeleri beklendik bir durumdur. Ancak, sosyal medyadaki enformasyon yoğunluğundan dolayı, böyle zamanlarda neyin doğru neyin yanlış olduğunu ayırt etmek zaman zaman oldukça zorlayıcı olabilir. İnsanların enformasyonu teyit etmeden, yani doğru ve güncel olup olmadığını kontrol etmeden, yanlış ve güncel olmayan enformasyonu paylaşması; bu yanlış veya güncel olmayan enformasyonun daha geniş ölçekte yayılmasına ve sürekli olarak dolaşımda kalmasına neden olabilir. Misenformasyon; kabaca doğru olmayan bilginin kasıtlı olarak yayılması şeklinde tanımlanabilecek dezenformasyondan bu yönüyle farklıdır. Misenformasyonda kişiler, kasıt gözetmeksizin, iyi niyetle fakat teyit etmeden paylaştıkları yanlış bir enformasyonun dolaşımda kalmasına aracı olabilirler.

Kitlesel bir travma olayı sırasında ve sonrasında sosyal medyadaki yanlış enformasyonların ciddi ve istenmedik sonuçları olabilir. Panik ve kafa karışıklığına yaratarak insanların yanlış enformasyona dayalı kararlar almasına neden olabilir, bireylerin veya kuruluşların itibarına zarar verebilecek yanlış söylentilerin yayılmasına aracılık edebilir, hatta kimi durumlarda polarizasyona neden olup, şiddet ve linçe dahi yol açabilir.

Bu yüzden, gerek kişilerin gerek kurum ve kuruluşların, paylaşımlarını yayımlamadan önce doğruluğunu ve güncelliğini kontrol etmeleri oldukça önemlidir.

Uzun vadede ise, sosyal medya kullanıcılarının dolaşımda olabilecek doğru olmayan enformasyon konusunda farkındalıklarının artırılması da önemli bir noktadır. Bireylerin güvenilir enformasyon kaynaklarını nasıl belirleyecekleri ve edindikleri enformasyonun doğruluğunu, güncelliğini nasıl kontrol edecekleri konusunda bilinçlenmeleri; yanlış enformasyonun sosyal medyada yayılımını ve dolaşımını azaltmaya yardımcı olacaktır.

• İkincil Travma: İkincil travma; kişilerin, başkalarının başına gelen travmatik olaylara tanık olmaları veya bunları duymaları, görmeleri, izlemeleri sonucunda yaşayabilecekleri duygusal ve psikolojik duruma işaret eder. İkincil travma yaşantısı sonucunda; anksiyete, depresyon, öfke, uyku güçlüğü, flashbackler, halsizlik, içe kapanma, unutkanlık, konsantre olmada güçlükler gibi kişinin iyi oluş halini olumsuz etkileyen belirtiler görülebilir. Bir kişi; aile üyesi, arkadaşı, meslektaşı gibi birebir etkileşim halinde olduğu birinin travmasına tanıklık etmesi sonucunda ikincil travma yaşayabileceği gibi, sosyal medyada travmatik içeriğe sürekli maruz kalmak da bireylerin ikincil travma yaşamasına neden olabilir.

Sosyal medyanın yaygın kullanımı, insanların ikincil travma semptomlarını tetikleyebilecek şiddet içeren veya grafik görüntüler, videolar veya hikayeler gibi travmatik olaylara ve bunların sonuçlarına maruz kalma olasılıklarını önemli ölçüde artırmaktadır. Sosyal medyada travmatik içeriğe maruz kalmanın; maruz kalma düzeyleri, başa çıkma stratejileri ve algılanan sosyal destek gibi faktörlere bağlı olarak farklı bireyler üzerinde farklı etkileri olmakla birlikte, dolaşımda olan söz konusu travmatik içeriklere sürekli maruz kalmak bireylerin çaresiz ve endişeli hissetmelerine neden olabilir, stres düzeylerini artırabilir. Bunun yanında anonim enformasyon, doğruluğu teyit etmeyi zorlaştırabilir. Bu durum da daha fazla kafa karışıklığına ve strese yol açabilir.

Sosyal medyadan kaynaklanan ikincil travma riskini azaltmak için, öz bakıma dikkat etmek ve sınırlar belirlemek önemlidir. Bu önlemler, sosyal medya kullanımını sınırlamayı, tetikleyici içerik yayımlayan kaynakları takip etmeyi bırakmayı veya sessize almayı, güvenilir enformasyon kaynakları aramak ve çevrimiçi destekleyici topluluklarla etkileşim kurmayı içerebilir. Bunun yanında kişinin öz bakımına ve uyku düzenine dikkat etmesi, gündelik rutinini devam ettirmeye çalışması, destek alabileceği kişilerle zaman geçirmesi ve onlarla duygularını, düşüncelerini paylaşabilmesi de ikincil travma deneyimini önlemeye ve baş etmeye yardımcı olacaktır. İkincil travma belirtilerinin devam etmesi veya yoğunlaşması durumunda profesyonel yardım alınması faydalı olacaktır.

• Kötüye Kullanım: Kitlesel travma sırasında ve sonrasında sosyal medyada kötüye kullanım birçok farklı şekilde görülebilir. Bu istismar biçimleri arasında; olayla ilgili yanlış bilgi veya söylentilerin yayılması (dezenformasyon), ilgili kişilerin rızası olmadan grafik veya rahatsız edici görüntü veya videoların paylaşılması veya travmanın belirli bir gündemi veya bakış açısını desteklemek için bir araç olarak kullanılması gibi durumlar bulunur. Kitlesel travma sırasında ve sonrasında sosyal medyada kötüye kullanımın bir örneği olan sahte haberlerin veya komplo teorilerinin yayılması, halihazırda travmatize olmuş kişilerde daha fazla endişeye yol açabilir, ayrıca olay sonrası destek sağlamaya çalışan ilk müdahale ekiplerinin ve acil hizmetlerin çabalarını engelleyebilir, yavaşlatabilir.

Bir başka örnek de, ilgili kişilerin rızası olmadan grafik veya rahatsız edici görüntülerin ya da videoların paylaşılmasıdır. Bu durum, travmadan etkilenen kişilerin kendileri, aile üyeleri, arkadaşları, yakınlarının yanı sıra içeriğe maruz kalan kişiler için tetikleyici olabilir. Çevrimiçi ortamda dolaşıma giren görsellerin olaydan uzun süre geçtikten sonra dahi mağdur olan kişilerin karşılarına çıkabilecek olması riski de ilerleyen dönemlerde travmaların tetiklenmesine yol açabilir.

Kitlesel travma sırasında sosyal medyada kötüye kullanım biçimlerinden biri de, bazı bireyler ve gruplar kitlesel travmayı kendi gündemlerini veya bakış açılarını desteklemek için bir araç olarak kullanmaya çalışmalarıdır. Bunlar arasında bazı siyasi, dini vb. gruplar gibi oluşumların yanı sıra olayın yarattığı ilgiden faydalanmak isteyen bireyler de yer alabilir.

Kitlesel travma sırasında ve sonrasında sosyal medyada kötüye kullanımla mücadele etmek için, bireylerin paylaştıkları içerikler konusunda dikkatli olmaları ve bilgileri paylaşmadan önce mutlaka doğruluğunu ve güncelliğini teyit etmeleri önemlidir. Travmadan etkilenen kişilerin mahremiyetine ve kişisel haklarına saygı duyulması, sosyal medya üzerinden gerçekleştirilecek eylemlerin kısa ve uzun vadede başkalarını nasıl etkileyebileceğinin göz önünde bulundurulması da dikkat edilmesi gereken noktalardır.

Toparlamak gerekirse; genel olarak, sosyal medya kitlesel travma sırasında ve sonrasında iletişim, destek ve dayanışmanın örgütlenmesi ve haberleşme açısından kıymetli ve işlevsel, hızlı bir kaynaktır. Bununla birlikte, potansiyel olumsuz etkilerinin de farkında olarak, özellikle kriz dönemlerinde sosyal medyanın sorumlu bir şekilde kullanılması önemlidir.

*Kaynak: Alternatif Bilişim Derneği (2023). Bant Daraltma Yeni Sansür Uygulamasıdır! Alternatif Bilişim Derneği’nden Basın Açıklaması. Son Erişim Tarihi: 16.02.2023 Erişim Adresi: https://yenimedya.wordpress.com/2023/02/09/bantdaraltma-yeni-sansur-uygulamasidir-alternatif-bilisim-derneginden-basin-aciklamasi/

“l’accès à l’information, c’est la liberté”

Après le grand tremblement de terre qui a eu lieu en Turquie le 6 février, couvrant 10 provinces et une population d’environ 15 millions d’habitants, le rétrécissement de bande a commencé à être appliqué aux plateformes de médias sociaux telles que Twitter et Tiktok après 16h00 le 8 février. L’application de restriction de bande susmentionnée a été mise en œuvre sur décision prise par le BTK à la demande du Président, conformément au dixième alinéa de l’article 60 de la loi n° 5809 sur les communications électroniques, selon les informations entendues et reçues. Le rétrécissement de la bande a déjà été fait à plusieurs reprises en Turquie. Il a été appliqué dans le massacre de la mine de Soma et dans le massacre du train de Çorlu. Partout où le gouvernement actuel a été critiqué, il y a été utilisé, même s’il a été déclaré qu’il n’avait pas fait son devoir. Des applications telles que la limitation de bande, le blocage d’accès et les décisions de suppression de contenu sont principalement transformées en une méthode utilisée contre des groupes défavorisés tels que les femmes, les enfants, les personnes handicapées, les personnes âgées, ainsi que l’opposition. Dans l’explosion de Taksim, le rétrécissement de bande a été appliqué avec la décision prise avec la même méthode, basée sur le même article de loi. Après le grand tremblement de terre, cette application pour les plateformes de médias sociaux, en particulier Twitter, n’apporte aucun avantage, au contraire, elle empêche les familles des personnes décédées et blessées, en particulier leurs proches et connaissances, d’obtenir des informations aux fins de la coordination de l’aide. de la scène et la réalisation de l’aide elle-même. Cette barrière à l’accès engendre plus d’angoisse et de désespoir pour les proches des victimes du séisme, qu’ils soient sur place ou non. De plus, les appels d’aide et d’assistance écrits sur Twitter et d’autres plateformes de médias sociaux sont utilisés par des développeurs de logiciels et des programmeurs bénévoles dans des études de cartographie et de compilation pour trouver les personnes cabossées et pour diriger correctement les appels d’aide et d’assistance l’empêche d’atteindre le sol . Si nous mettons de côté la propriété et la structure du capital des plateformes de médias sociaux, ces plateformes sont devenues le moyen le plus important de transmettre des informations au public dans des pays comme la Turquie, où les médias autocratiques et grand public sont réprimés. Par conséquent, le rétrécissement de bande dans les médias sociaux restreint non seulement la liberté de communication, mais également la liberté d’expression et la liberté de la presse. Cette pratique viole le droit des citoyens à recevoir des informations et le droit de la presse à informer. Les décisions de réduire la bande, basées sur un texte ajouté à la loi sur les communications électroniques avec le décret n° 671 sur l’état d’urgence en 2016, sont contraires à la fois à la législation internationale, à la Constitution et aux décisions précédentes de la Cour constitutionnelle, et portent également un coup à la démocratie du pays. Par conséquent, comme nous l’avons dit depuis le jour de notre création, “l’accès à l’information, c’est la liberté”. #internettimedokunma est #internetlife. L’accès à des informations précises et qualifiées en cas de catastrophe est un droit fondamental des citoyens et est vital. Afin de lutter contre la désinformation, le pouvoir politique doit d’abord assurer un flux d’information transparent et l’accès aux infrastructures pour les besoins d’information des citoyens.

Alternative Informatics Association, member of EDRI

Internet Restrictions in Turkey Violate Fundamental Rights!

After the major earthquake that took place in Turkey on February 6, covering 10 provinces and a population of approximately 15 million, bandwidth throttling (narrowing / restriction) for social media platforms such as Twitter and Tiktok was implemented beginning 16:00 on February 8 and lasting 10 hours. 

	The bandwidth throttling was in place upon the decision taken by BTK (Information and Communications Technology Authority) with the request of the President in accordance with the 10th paragraph of Article 60 of the Electronic Communications Law No. 5809, according to the announcement of the related authorities. 
	Net throttling has been implemented many times before in Turkey, including two other major disasters in the Soma Mining District and the Çorlu Train Incident. Whenever the current government was criticized for not meeting its obligations, throttling was used as an option to filter and prevent the flow of information. Acts such as band throttling, access blocking, and content removal are mostly turned into a method used against victims of violence, vulnerable groups such as women, children, the disabled, the elderly, as well as the opposition.
	The recent throttling act has taken place based on the same legal provisions applied in the explosion taking place in Taksim square late 2022. During a major earthquake, such an act covering social media platforms, including a platform as expansive as Twitter, prevents the families of the deceased and injured, especially their relatives and acquaintances, from obtaining vital information. Accurate flow of information serves the purpose of emergency coordination, rescue operations, area plotting as well as provision of durable necessities in disaster areas. Moreover, this barrier to information access causes more anxiety and despair on the side of the relatives of the earthquake victims, whether they are supporting in the spot or from afar.
	On a technical level, emergency toll, calls for aid and support shared on Twitter and other social media platforms are used by volunteer software developers and programmers in mapping, plotting and recording for efficient distribution of resources and emergency aid. All net restrictions prevent instant and accurate data acquisition and hinder aids from reaching the right place.
	Setting aside their ownership and capital structures, social media platforms have become the most important channels of sharing public information and maintaining information flow in autocratic countries like Turkey where mainstream media are suppressed. Therefore, filtering by ISPs and restriction in social media platforms prevent not only freedom of communication and information, but also freedom of expression and freedom of the press. This practice violates the citizens' fundamental right to receive information, obtain news and the media's right to inform.
	Acts of throttling and net restrictions, based on a provision added to the Electronic Communications Law via the State of Emergency Decree No. 671 in 2016, not only violates international legislations, the national constitution, and the precedent Constitutional Court decisions, but also strikes a blow to the democracy of the country.
	Therefore, as we have said since the day we were founded, “Access to information means freedom.” #donottouchmyinternet #internetislife. Access to accurate and qualified information in times of disaster is a fundamental right of citizens and is vital. In order to combat disinformation, the political power must first ensure transparent information flow and access to digital infrastructures providing public information.

We, as Alternative Informatics Association (AiA) would like to underline that we are following the net restrictions with great concern and that we have applied to BTK as well as the Constitutional Court for clarification of these acts and amendment of provisions causing violations.  

Alternative Informatics Association (AiA- Alternatif Bilisim)
Feb 9th 2023
For documentation and records related to recent restrictions, you may refer to: 
Twitter restricted in Turkey in aftermath of earthquake

Our @netblocks partners have spotted that Twitter has been restricted in #Turkey following the earthquake. Project Owl is constantly monitoring the situation on Discord. Join us here: https://t.co/g4tOyKbcz5 https://t.co/l6ZbN9lQgu
— Project Owl (@projectowlosint) February 8, 2023

BantDaraltma Yeni Sansür Uygulamasıdır! Alternatif Bilişim Derneği’nden Basın Açıklaması

Türkiye’de 6 Şubat’ta yaşanan 10 ili ve yaklaşık 15 milyon nüfusu kapsayan büyük depremin ardından 8 Şubat tarihinde saat 16.00 sonrasında Twitter ve Tiktok gibi sosyal medya platformlarına yönelik bant daraltma uygulanmaya başlandı.

Söz konusu bant daraltma uygulaması alınan duyum ve bilgilere göre 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu’nun 60’ıncı maddesinin onuncu fıkrasına göre Cumhurbaşkanı’nın talebi üzerine BTK tarafından alınan karar üzerine uygulanmıştır.

Türkiye’de daha önce birçok kez bant daraltma uygulamaları yapıldı. Soma Maden Katliamı’nda, Çorlu Tren Katliamı’nda uygulandı. Nerede mevcut iktidar eleştirilse, görevini yapmadığı belirtilse orada kullanıldı. Bant daraltma, erişim engeli, içerik çıkarma kararları gibi uygulamalar çoğunlukla kadınlar, çocuklar, engelliler, yaşlılar gibi şiddet mağduru dezavantajlı gruplara ve muhalefete karşı kullanılmaya çalışan bir yönteme dönüştürülüyor.

Daha önce de Taksim patlamasında yine aynı yasa maddesine dayanarak aynı yöntem ile alınan karar ile bant daraltması uygulandı. Büyük Depremin ardından sosyal medya platformlarına özellikle de Twitter’a yönelik bu uygulama hiçbir fayda sağlamamakta, tam aksine enkaz altında bulunanlar, ölen ve yaralananların başta aileleri olmak üzere yakınlarının, tanıdıklarının olay yerinden yardım koordinasyon amaçlı enformasyon edinmesini ve bizatihi yardımın gerçekleştirilmesini engellemektedir. Bu erişim engeli depremzedelerin orada bulunan veya bulunmayan yakınlarının daha fazla kaygıya ve umutsuzluğa kapılmasına neden olmaktadır.

Bunun dışında Twitter ve diğer sosyal medya platformlarından yazılan yardım ve destek çağrıları, gönüllü yazılımcılar ve programcılar tarafından göçük altındakilerin bulunması, yardım ve destek çağrılarının doğru yönlendirilmesi için haritalama ve derleme çalışmalarında kullanılmakta olup, bant daraltma uygulaması verilerin anlık ve doğru olarak elde edilmesini, yardımların doğru yere ulaşmasını engellemektedir.

Sosyal medya platformlarının sahiplik ve sermaye yapısını bir kenara koyarsak, bu platformlar Türkiye gibi otokratik ve anaakım medyanın baskılandığı ülkelerde kamuoyuna enformasyon ulaştırmanın en önemli aracı haline gelmişlerdir. Bu yüzden de sosyal medyada bant daraltma uygulaması yalnızca haberleşme özgürlüğünü değil aynı zamanda ifade özgürlüğü ve basın özgürlüğünü de kısıtlamaktadır. Bu uygulama ile yurttaşların haber alma ve basının haber verme hakkı ihlal edilmektedir. 

Elektronik Haberleşme Kanununa 2016 yılında 671 sayılı OHAL KHK’sı ile eklenen bir metne dayanarak bant daraltma kararlarının alınması, gerek uluslararası mevzuata, gerek Anayasaya, gerekse emsal Anayasa Mahkemesi kararlarına aykırı olduğu gibi ülke demokrasisine darbe vurmaktadır.             Bu yüzden de kurulduğumuz günden bu yana söylediğimiz gibi “Bilgiye erişim özgürlüktür.” #internetimedokunma #internetyaşamdır. Afet zamanlarında doğru ve nitelikli enformasyona erişim yurttaşın asli hakkıdır ve hayatidir. Dezenformasyonla mücadele için siyasi erkin önce şeffaf bir şekilde enformasyon akışı ve yurttaşın enformasyon gereksinimi için altyapılara erişimi temin etmesi gerekir. 

Bu nedenle BTK’ya suç duyurusu ve Anaya Mahkemesi’ne 9.02.2023 tarihinde hak ihlali nedeniyle başvuruldu.

Açıklamamızda başvuru dilekçesini de herkesin indirip başvuru yapacağı şeklide ekledik. Açıklama ve dilekçeye aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz

https://alternatifbilisim.org/turkiyedeki-internet-kisitlamalari-en-temel-haklari-ihlal-ediyor/

Herkese büyük geçmiş olsun. Yakınlarını kaybedenlerin başları sağolsun, yaralananlara acil şifalar diliyoruz. 

Ankara Bilim Üniversitesi TÜBİTAK Ulusal Akademik Destek Programlarına Yönelik Proje Hazırlama Semineri

16 Ocak 2023 Pazartesi günü Ankara Bilim Üniversitesi tarafından düzenlenecek olan TÜBİTAK Ulusal Akademik Destek Programlarına Yönelik Proje Hazırlama Semineri, 10:30-15:00 saatleri arasında Ankara Bilim Üniversitesi Maltepe Kampüsü Konferans Salonu’nda gerçekleştirilecek.
Üç oturum olarak planlanan Seminer, 10:30-11:00 arasında Uzm. Başak Durukan’ın TÜBİTAK SOBAG Tanıtım ve Bilgilendirme oturumu ile başlayacak. Ardından 11:00-12:30 arasında Giresun Üniversiyesi Tirebolu İletişim Fakültesi’nden Prof. Dr. Günseli Bayraktutan’ın TÜBİTAK SOBAG Proje Hazırlama Süreçleri ve Destek Türleri oturumu ile devam edecek olan seminer, 13:30-15:00 saatleri arasında ise; Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi’nden Prof. Dr. Mutlu Binark tarafından, yürütücülüğünü üstlendiği 120k613 Projesi örneğinin de aktarılacağı TÜBİTAK SOBAG Proje Süreci ve Proje Yönetimi: COVID-19 Pandemisinde Yaşlılar ve Dijital Eşitsizliklerin Yeniden Üretimi 120K613 Nolu Proje Örneği” oturumu ile tamamlanacak.

TÜBİTAK’ın COVID-19 salgını döneminde ortaya çıkan sorunların araştırılması ve bu sorunlara çözüm önerileri geliştirilmesi amacıyla, sosyal ve beşeri bilimler özelinde, ARDEB 1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı kapsamında açtığı “COVID-19 ve Toplum: Salgının Sosyal, Beşeri ve Ekonomik Etkileri, Sorunlar ve Çözümler” başlıklı çağrısı kapsamında “Covid-19 Sürecinde Yaşlıların Enformasyon Arayışı ve Enformasyon Değerlendirmesi” başlığıyla desteklenmeye hak kazanan 120K613 Projesi’nde yürütücü Prof. Dr. Mutlu Binark ile birlikte, araştırmacı olarak Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Özgür Arun ve Mersin Üniversitesi İletişim Fakültesinden Doç. Dr. Duygu Özsoy görev almışlardır. Hacettepe Üniversitesi İletişim Bilimleri doktora programınden Beren Kandemir ve Akdeniz Üniversitesi’nden yüksek lisans öğrencisi Gül Şahinkaya ise projeye bursiyer olarak katkı vermişlerdir.

120K613 Projesi’nin çıktıları birçok sempozyum ve panelde paylaşılmış, bununla birlikte projeden iki de hakemli yayın hazırlanmıştır.

Yayınlarla ilgili detaylı bilgilere aşağıdaki linklerden erişebilirsiniz:

Binark, M., Arun, Ö., Özsoy, D., Kandemir, B., & Şahinkaya, G., (2021). Covid-19 Salgınında Yaşlıların Medya Repertuvarı ve Enformasyon Gereksinimi. Strata, 6, ss.147-165.

https://stratadergi.org/

Özgür, A. R. U. N., Binark, M., Taylan, D. Ö., Kandemir, B., & Şahinkaya, G. Yaşlıların Toplumsal Sınıfı, Dijital Sermayeleri ve COVID-19 Salgınında Bağlantıda Kalma Pratikleri. İstanbul University Journal of Sociology, 42(2).

https://avesis.hacettepe.edu.tr/yayin/6915832d-96b7-4152-9282-53b90a2552fa/yaslilarin-toplumsal-sinifi-dijital-sermayeleri-ve-covid-19-salgininda-baglantida-kalma-pratikleri/document.pdf

Like or Like*

Arş. Gör. Muhammed Refik Tekeli

Birkaç yıl önce Baudrillard okurken ihtiyaçların yaratılması konusunu çokça düşünme fırsatı bulmuştum. Çevremizin hep “daha”sı için bizi sürekli harekete teşvik etmesi, beni alışkanlıklarımı ve tüketim davranışlarımı gözden geçirmeye itti. Özgürce düşünmek, hissetmek yahut karar vermek yanılgılarının hayatımın her anında fark ederek dehşete düşmüştüm. Kumandaya uzanmak, televizyonun tuşuna basmak, kanallar arasında gezinmek ve nihayetinde bir kanalda durarak izlemeye başlamak. Bu eylemlerin hangisinin özgür irade ile ortaya çıktığını söyleyebilirsiniz?

Gaw (2021) tüketimimizin, seçim ve beğenilerimizin şekillendirilmesini Netflix özelinde incelemektedir. Algoritmaların beğenilerimizi yaratmaktaki rolüne, büyük veri kullanımına ve bu platformların üstlen(me)diği sorumluluklara değinerek bu platformların, Netflix özelinde, yarattıkları piyasaya eleştirel bir yaklaşım sunmaktadır. Temel sorulardan birisi Netflix’in bizim beğenilerimize göre mi önerilerde bulunduğu yoksa beğenilerimizi manipüle ederek “üstlenilmiş beğeniler” mi sunduğudur.

Yazar Bourdieu’nun beğeni ve anlam üretimi kavramlarına atıf yaparak Netflix ve benzeri platformların üretim ve tüketim arasındaki çağdaş aracılar (contemporary intermediaries) olduklarını belirtir (akt. Gaw, 2021). Algoritmaların bu aracılığı hesaplama yetenekleri vasıtasıyla gerçekleştirdiklerini vurgular. Buna rağmen algoritmaların açıklanmayan çalışma mekanizmaları dolayısıyla bunu nasıl gerçekleştirdiğini bilmek mümkün olmamaktadır. Sosyal süreçleri üreten ve sosyal süreçler tarafından üretilen bir yapı olan algoritmalar ihtiyaç duyduğu (geri)beslemeyi sağlayarak süreklilik sağlar.

Kendi Netflix ana sayfanıza baktığınızda Türkiye’de en çok izlenenler ya da Netflix’te popüler başlıklarını göreceksiniz. Sizce bu bilgiler ne kadar nesnel? Bu kategorilerde sunulan dizi ve filmler herkes için ortak gerçeklikler mi ifade ediyor? Eğer Netflix kullanan bir arkadaşınızı arayıp onun ana sayfasında sunulan önerileri sizinkilerle karşılaştırırsanız sorunun cevabını kolaylıkla bulabilirsiniz. Netflix büyük kullanıcı veri kümelerini ve kullanıcıların uygulama geçmişlerini kullanarak kullanıcılar için öneriler oluşturuyor. Bu yolla Netflix kaliteli görüntülemeyi ‘garanti’ ettiğini bildirmektedir. Bu noktada karşımıza çıkan soru Netflix’in kendi içeriklerini öne çıkarıp çıkarmadığıdır. Netflix algoritmanın kendi ürettiği içerikleri öne çıkarmadığını, bu içeriğin kalitesi dolayısıyla içeriklerin öne çıktığını vurgulamaktadır.

Buna rağmen, Netflix’in aşırı kişiselleştirilmiş kültürel deneyimler yaratabilmek adına yarattığı “yeni müşteri kategorileri” olduğunu biliyoruz. Bu kategoriler kullanıcının kullanım geçmişleri ve A / B sorularına verdiği cevaplar üzerinden oluşturulmaktadır. Dikkate değer olan bu “atanan” kategoriler kullanıcının Netflix tecrübesini tamamıyla değiştirmesidir. Netflix yaptığı atamalarla kullanıcı adına karar vermekte, kişiye atadığı kategori üzerinden diğer kategorilere ait içerikleri geri plana itmektedir. Neticede eşcinsel kategorisini atadığını kullanıcısına eşcinsel cinsel yönelimin ağırlıklandırıldığı içerikler sunmaktadır.

Yazar bu noktada çok önemli bir soruyu işaret ederek çalışılması gerekliliğini aktarmaktadır. Bu soru algoritmik mantıkların toplumsal hiyerarşileri daha da sağlamlaştırıp sağlamlaştırmadığı, müzakere etmek için yeni yollar yaratıp yaratmadığı ve hatta toplumsal konumun kültürel kimliğe olan önemini baltalayıp baltalamadığının incelenmesidir. Netflix öneri sistemi (NRS) kültürel deneyimlerimizi yeniden tanımlamak suretiyle toplumsal düzeni yeniden üretmek için kullanılmaktadır. Buna kişinin habitusunun dijital dünyada tekrar yapılandırılması da demek mümkündür.

Bu noktada üç temel algoritmik sürece değinmekte fayda vardır: Çıkarma (extraction), değerlendirme (appraisal) ve tahmin (prediction). Çıkarma aşaması kullanıcıların beğenilerinin belirlenmesi ve toplanması adına açık (explicit) ve örtük (implicit) olarak bilgilerin toplanmasıdır. Bu noktada kullanıcının cevapladığı anketler, favori listesine eklemeler yahut içerik oylamaları açık beğeni tercihini; kullanıcının oynatmaları, izleme zamanları ve aramaları da örtük beğeni tercihini oluşturmaktadır.

İkinci aşama olan değerlendirme aşaması ilk aşamada toplanan verilerin işlenmesi, kategorize edilmesi ve tekrar değerlendirilmesinden oluşur. Bu yolla Netflix, binlerce alt tür (altgenres) oluşturarak içerikleri sunabilecek farklı kombinasyonlar oluşturur. Netflix burada Beğeni Toplumları (Taste communities) ve Tat Benzerleri (taste dopplegangers) gibi bazı yanlı girişimlerde de bulunur. Belirlemiş olduğu bu toplumların / toplulukların üyeleri dünyanın neresinde olursa olsun benzer içeriğe maruz kalmaktadır.

Son aşama olan tahmin ise kullanıcılara önerilerin çeşitli yapılandırma ve sunum ile verilmesini ifade etmektedir. Bu noktada Netflix içeriğin başlığını, özetini, oyuncu kadrosunu veya kazandığı ödüllerini kullanıcıya göre çeşitli şekillerde sunmaktadır. Bunlardan birisi Netflix’in kullanıcıya atamış olduğu “ataerkillik” tutumuna (yahut en basitinden hangi oyuncuyu daha çok sevdiğine dayanarak) göre içeriklerin afişlerinde kadınların ya da erkeklerin öne çıktığı özelleştirilmiş afişler sunmasıdır. Bir diğeri kullanıcı “siyahi” kategorisine atandığında içeriklerde yer alan siyahi karakterlerin, bu karakterler içeriğin ana karakteri olmasa dahi, öne çıkarıldığı afişlerin sunulmasıdır. Bir diğer örnek olarak ise “atanmış” cinsel yöneliminize göre içeriklerin bölüm sıralarının değiştirilerek size sunuluyor olmasıdır. Örneğin Netflix sizi eşcinsel olarak atamış ise size o dizide bulunan eşcinselliğe ait sahnelerini öne getirmektedir. Bu örnekler yalnızca durumun daha iyi anlaşılması için verilmiştir, çeşitlendirilmesi mümkündür.

Kullanıcılar tarafından dile getirilen bir diğer durum ise kendi ilgi alanlarına girmeyen içeriklerin sürekli olarak kendilerine öneriliyor oluşudur. Yahut izledikleri bir içerik sonrasında alakasız bir önerinin geliyor oluşudur. Bu durum Netflix algoritmasının kullanıcıların beğen / beğenme (like / dislike) butonları ve izleme listeleri üzerinden yaptıkları “gerçek” tercihlerini bilinçli olarak göz ardı ettiği çıkarımını yapmamıza sebep olmaktadır.

Algoritmaların kendi kendini yöneten, kendi kendini üreten yapısı sayesinde, bu mantıklar evrensel, kesin ve kalıcı hale gelir ve seçim ve kontrol kisvesi altında kültürel deneyimler üretirler. Şeffaflıktan yoksun ve romantik anlatılarla sarmalanmış algoritmalar, görünmez ancak her yerde hazır ve nazır altyapılarının arkasında çalıştıkları için incelemeden muaftırlar (Pasquale, 2015, akt. Gaw, 2021). Bu güç asimetrilerine rağmen algoritmik mantık, sosyal aktörler, kurumlar ve altyapılarla iç içe geçmiş algoritmaları anlamlandırmada bir “yorumlayıcı şema” (Altheide, 2015, akt. Gaw, 2021) işlevi görür. Sonuç olarak mantıklarının nasıl örtüştüğünü ve çağdaş kültürel deneyimleri nasıl etkilediklerini sorunsallaştırmak için bu medya ve sosyal yapıların kesişiminin ve karşılıklı bağımlılığının eleştirel bir incelemesi gerektiği söylenebilir.

*Bu yazı kaynakçada yer verilmiş olan Fatima Gaw’ın “Algorithmic logics and the construction of cultural taste of the Netflix Recommender System” yazısı üzerinden oluşturulmuştur.

Kaynaklar

Baudrillard, J. (2020). Tüketim Toplumu (Çev. N. Tutal, F. Keskin). Ayrıntı Yayınları. (1970).

Gaw, F. (2022). Algorithmic logics and the construction of cultural taste of the Netflix Recommender System. Media, Culture & Society, 44(4), 706–725. https://doi.org/10.1177/01634437211053767

Gizlilik Sorunları Olan 10 Holiday Tech Hediyesi[1][2]

---

Farkında olmadan teknoloji şirketlerinin stoklarını kişisel bilgilerle dolduruyor olabilirsiniz.

Teknoloji şirketleri tatil hediyeleriyle ilgili listeler yapıyor. Ancak bunu iki kez kontrol etmez ve tatil hediyesi verirken dikkatli olmazsanız arkadaşlarınızın ve ailenizin mahremiyeti tehlikede olabilir.

Yeni aygıtı prize taktığınızda ve onu WiFi’nize bağladığınızda doğrudan şirket sunucularına veri gönderme işlemi başlamış olabilir. Ancak Firefox’u yapan Mozilla, tatil alışverişi yapanların gizlilik konusunda savaşma şansına sahip olmasını istiyor. Bu hafta kuruluş, Gizlilik Dahil Değil projesinin bir parçası olarak bir gizlilik hediye kılavuzu yayınladı.

Bu çok büyük bir girişim. Mozilla araştırmacıları, 75’in üzerinde popüler teknoloji ürününün gizlilik politikaları üzerinde çalıştılar ve tüketicilerin kurumsal veri uygulamalarını anlamalarına yardımcı olmak için yasal yollar üzerine yüzlerce saat harcadılar.

İlgili ürünler adını duyduğunuz ürünleri içerir. Hatta bazıları sepetinizde de olabilir. Burada tatil alışverişi yapanları utandırmıyoruz. Gizlilik sorunları veya başka öncelikleriniz varsa bir şey satın almamanız gerektiği anlamına gelmez. Ancak, verileriniz söz konusu olduğunda neye bulaştığınızı bilmek önemlidir. Bilerek bir seçim yapın.

İşte bilmeniz gereken gizlilik sorunları olan hediye edilebilecek 10 cihaz.

Meta Quest Pro

Quest Pro, sosyal medya ve VR devi Meta’nın en yeni VR kulaklığıdır. Bu, hepimizin sanal toplantılara falan katılabileceğimiz “metaverse” adı verilen gerçekliğimize dijital bir alternatif oluşturma çabasındaki şirketin en iddialı girişi. Mark Zuckerberg bunun iyi bir şey olacağına yemin ediyor.

Zuckerberg’in hayalleri bir yana, Meta Quest Pro oldukça havalı bir cihaz. 1.500 $’lık gelişmiş fiyat etiketiyle piyasadaki en gelişmiş AR/VR kulaklığıdır. Ayrıca, 14 farklı sayfaya ve 37.700 kelimeye yayılmış, inanılmaz derecede karmaşık bir gizlilik politikasına sahiptir. Dışında ve içinde tam yüzünüze dönük kameralar var. Kurulum sırasında, hedeflenmiş reklamlar için gözbebeklerinizin izlenmesine izin verebilirsiniz. Mutlu tatiller!

Kameralar: Evet

Mikrofonlar: Evet

Konum takibi: Evet

Hangi verileri toplar: Ad, e-posta adresi, telefon numarası, biyometrik veriler, kişiler, satın alma bilgileri, tarama geçmişi, konum verileri, video ve ses kayıtları

Verileri silebilir misiniz: Mozilla, verileri tüm konumlardan silip silemeyeceğinizin net olmadığını söylüyor.

Şirket verileri nasıl kullanır: Reklam, üçüncü taraflarla çalışma, ses, yüz ve metin bilgilerini işleme

Mozilla şöyle diyor:

“Bu pahalı alet aynı zamanda başınızın üzerine oturan, yüzünüze bakan, göz hareketlerinizi, yüz ifadelerinizi, vücut hareketlerinizi ve etrafınızdaki dünyayı izleyen bir sürü kamera sunuyor. Quest Pro’nun toplam 16 kamerayla geldiği bildiriliyor. 5’i yüzünüze bakıyor, 5’i yüzünüzden dışarı bakıyor. Kulağa oldukça ürkütücü geldiği kesin.”

Steam Deck

Steam Deck, sadece birkaç uyarıyla çoğunlukla yıldız incelemeler alan, uzun zamandır beklenen bir oyun konsoludur. Gizmodo buna “muhteşem ama bitmemiş bir rüya konsolu” adını verdi. Şirket yeterli siparişi karşılayabilirse, bu yıl kesinlikle popüler bir hediye olacak.

Mozilla, iyi haberler ve kötü haberler olduğunu söylüyor. Kuruluş, gizlilik politikasının biraz belirsiz olsa da oldukça iyi olduğunu, ancak şifrelemeyle ilgili sorular da dahil olmak üzere bazı ciddi güvenlik endişeleri olduğunu söylüyor.

Kameralar: Hayır

Mikrofonlar: Evet

Konum takibi: Hayır

Hangi verileri toplar: Ad, yaş, e-posta adresi, ikamet edilen ülke, ödeme bilgileri, oyun verileri

Verileri silebilir misiniz: Evet

Şirket verileri nasıl kullanır: Steam’in gizlilik politikası ortalamanın üzerindedir. Veri kullanımı sınırlıdır, pazarlama için kullanılmaz ve şirket bilgileri yalnızca yasal yükümlülüklere uyarken ifşa edeceğini söyler.

Mozilla şöyle diyor:

“Asgari Güvenlik Standartlarımızı karşıladığını doğrulayamıyoruz çünkü şifreleme kullandığını veya Valve’ın güvenlik açıklarını yönetmek için bir yöntemi olup olmadığını doğrulayamıyoruz. Gizlilik ve güvenlik sorularımızı Valve’a üç kez e-posta ile gönderdik ve onlardan bir yanıt alamadık. İnternette, Linux tabanlı SteamOS’ta şifrelemeyi nasıl kuracağınıza dair yazılmış çok şey var. Ancak, kullanıcıların verilerini korumak için bunu yapması gerektiğini düşünmüyoruz.

Tüm bu oyunları çevrimiçi oynarken yepyeni Steam Deck’inizle olabilecek en kötü şey nedir? Steam bir çevrimiçi oyun topluluğudur. Bunların özellikle kadınlar, LGBTQ+ topluluğu ve azınlıktaki oyuncular için oldukça sakıncalı olabileceği biliniyor.”

Google Pixel Watch

Google’ın yeni saati şirketin en yeni akıllı cihazıdır. Ürün inceleme ekibimiz, bunun basit ama zarif bir cihaz olduğunu söylüyor.

Ancak, Google’ın tam olarak mükemmel bir gizlilik itibarı yoktur. Pixel Watch, şirketin reklam ve diğer amaçlarla kullandığı çok çeşitli bilgiler toplar. Cihaz, kalp atış hızı ve adet döngüleri gibi çeşitli sağlık bilgilerini topladığında, durup cihazı kullanmak isteyip istemediğinizi düşünmeniz yeterlidir.

Kameralar: Hayır

Mikrofonlar: Evet

Konum takibi: Evet

Hangi verileri toplar: Ad, e-posta, telefon numarası, adres, doğum günü, cinsiyet, ses ve ses kayıtları, biyometrik veriler, kişiler, kalp atış hızı, hareket, uyku verileri, adet döngüsü, sağlık verileri, yakındaki cihazlar, satın alma bilgileri, gelen verilere bağlı Spotify hesapları, arama geçmişi, akıllı ev ürünlerini nasıl kullandığınızla ilgili ayrıntılar

Verileri silebilir misiniz: Evet

Şirket verileri nasıl kullanır: Reklam yapmak, üçüncü kişilerle veri paylaşmak, bilgileri üçüncü kişilerden gelen verilerle birleştirmek, algoritmalar geliştirmek

Mozilla şöyle diyor:

“[Pixel Watch’ı çalıştıran] Fitbit’in ve topladığı tüm kişisel ve sağlıkla ilgili verilerin başına gelebilecek en kötü şey nedir? 2021’de, hem Fitbit hem de Apple’ın taraf olduğu 61 milyondan fazla fitness kullanıcısının sağlık verileri uygulamaların sağlıklı çalışmaması sebebiyle açığa çıktı. Fitbit ve diğer fitness uygulaması kullanıcılarının adları, doğum tarihleri, ağırlıkları, boyları, cinsiyetleri ve coğrafi konumları gibi kişisel bilgiler, şirket veritabanlarını parolayla korumadığı veya şifrelemediği için ifşa edildi. Fitbit kendi güvenliğinde iyi bir iş çıkarsa da, bu durum verileri üçüncü taraf uygulamalar, işvereniniz veya bir sigorta şirketi dahil olmak üzere herhangi biriyle senkronize ettiğinizde veya paylaştığınızda savunmasız olabileceğinin harika bir hatırlatıcısıdır. Seni biliyorum ama dünyanın kilomu, ne kadar iyi uyuduğumu ve nerede yaşadığımı bilmesine ihtiyacım yok. Bu gerçekten ürkütücü.”

Amazon Fire HD Tablets

Fiyat/performans ürünü bir tablet istiyorsanız, Amazon en iyi seçenektir. Tekliflerinden bazılarını 100 doların çok altında alabilirsiniz ve bir iPad’in çok yönlülüğü ile rekabet etmeyecek olsalar da, web’de gezinmek ve e-Kitap okumak gibi basit görevler için mükemmeldirler.

Mozilla’ya göre, bu verilerinizi Amazon’a vermenin de uygun bir yolu. Kuruluş, şirketin tabletlerindeki gizlilik uygulamalarından memnun değil.

Kameralar: Evet

Mikrofonlar: Evet

Konum takibi: Evet

Hangi verileri toplar: Ad, adres, telefon numaraları, IP adresi, yaş, cinsiyet, konum, ses ve video kayıtları, kişiler, satın alma geçmişi, Alexa arama istekleri, izlediğiniz TV şovları, dinlediğiniz müzik ve podcast’ler hakkında ayrıntılar, akıllı ev cihazı kullanımı

Verileri silebilir misiniz: Mozilla, verileri tüm konumlardan silip silemeyeceğinizin net olmadığını söylüyor.

Şirket verileri nasıl kullanır: Reklam, üçüncü şahıslarla veri paylaşımı, bilgileri üçüncü şahıslardan alınan verilerle birleştirme, Alexa’yı geliştirme

Mozilla şöyle diyor:

“Amazon’un çılgın gizlilik politikaları ağını, gizlilikle ilgili SSS’leri, gizlilik bildirimlerini ve şirket için gizlilik belgelerini okumaya çalışmak bir kabus. Diğer belgelere bağlanan ve daha da fazla belgeye bağlanan o kadar çok belge var ki, Amazon’un gerçek gizlilik uygulamalarını anlamak ve anlamlandırmak neredeyse imkânsız oluyor. Bunun, hepimizin kafasını karıştırmak ve öylece pes etmek için tasarlanmış bir tasarım olup olmadığını merak ediyoruz. Belki Amazon’un kendi çalışanları bile geniş gizlilik politikaları ve belgeleri ağını bilmiyor ve anlamıyor olabilir.”

Ray-Ban Stories

Hepimiz güneş gözlüklerini severiz, peki ya tüm verilerinizi Facebook’un ana şirketi Meta ile paylaşsalardı? Geçmişte, bu sadece güzel bir rüyaydı. Ray-Ban Stories güneş gözlükleri, onu kâbus gibi bir gerçeğe dönüştürüyor.

Geçen yıl piyasaya sürülen Ray-Ban Stories, AR ürünleri geliştirmek için Meta ile yapılan ortaklığın bir parçası. Güneş gözlüklerinde Meta uygulamalarına bağlanan yerleşik iki kamera ve üç mikrofonun yanı sıra gördüklerinizi ve duyduklarınızı kaydedip sosyal medyada yayınlamak için kullanabileceğiniz sesli komutlar bulunur. Gözlerini de güneşten koruyorlar sanırım.

Kameralar: Evet

Mikrofonlar: Evet

Konum takibi: Evet

Hangi verileri toplar: Ad, e-posta adresi, şifre, fotoğraf, video ve video kayıtları, kişiler, sosyal medya kullanımı, satın alma bilgileri, sesli arama geçmişi, tarama verileri

Verileri silebilir misiniz: Mozilla, verileri tüm konumlardan silip silemeyeceğinizin net olmadığını söylüyor.

Şirket verileri nasıl kullanır: Reklam, üçüncü taraflarla çalışma, ses verilerini ve metinleri işleme, algoritmaları iyileştirme

Mozilla şöyle diyor:

“Tüm bu çok ciddi mahremiyet endişelerinin ötesinde, dikkate alınması gereken başka, belki de daha büyük bir mahremiyet endişesi var. Meta/Facebook ve Mark Zuckerberg, geleceğin artırılmış gerçeklik ve sanal gerçeklik metaverse’si için yüzümüzdeki gayrimenkule sahip olmaya oldukça takıntılı görünüyorlar. Ama bir kişinin yüzüne kamera ve mikrofon koyup dünyaya bakması anlama geliyor? Bu gözlükler tarafından kaydedildiğinizi nasıl anlarsınız? Mea, kayıt yaptıklarını gösteren küçük bir LED ışık olduğunu söylüyor, ancak bazı gizlilik düzenleyicileri bunun insanları bilinmeyen kayıtlardan korumaya yetmediğinden endişe ediyor.”

Amazon Ring Security Cameras

Amazon’un Ring güvenlik kamerası ve akıllı ev ürünleri tartışmalı çünkü şirket ülke çapında büyük bir gözetim ağı üzerinde çalışıyor gibi görünüyor. Amazon ayrıca, ürünlerinin kullanıcılarının bilgilendirilmiş onayı olmadan polisle ortaklık yapma ve veri paylaşma konusunda kötü bir sicile sahiptir.

Kameralar: Evet

Mikrofonlar: Evet

Konum takibi: Evet

Hangi verileri toplar: Ad, telefon numarası, e-posta, posta adresi, yaş, cinsiyet, konum, video ve ses kayıtları, biyometrik veriler

Verileri silebilir misiniz: Mozilla, verileri tüm konumlardan silip silemeyeceğinizin net olmadığını söylüyor.

Şirket verileri nasıl kullanır: Üçüncü kişilerle paylaşmak, reklam yapmak, kolluk kuvvetleriyle çalışmak

Mozilla şöyle diyor:

“Ring’in, kullanıcıların gizliliğini korumama geçmişi var. Bir noktada, video kayıtları da dahil olmak üzere müşteri verilerini şifrelenmemiş olarak bir Amazon bulut sunucusunda depoladıkları ve çalışanların bu verilerin herhangi birine erişebildiği bildirildi. Ayrıca, Ring Doorbell uygulamasının, Amazon Ring’in ifşa etmediği önemli miktarda kişisel bilgiyi izleyen üçüncü taraf izleyicilerle dolu olduğuna dair veri sızıntıları ve endişeler de bildirildi.”

Amazon Echo Show Kids Edition

Sürpriz! Bu başka bir Amazon ürünü. Çocuklarınıza bakıp “Amazon’da neden onlar hakkında daha fazla veri yok” diye düşündüyseniz, korkmayın. Eve bir Amazon Echo Show getirin ve çocuklarınızın sevmeleri ve eğlenmeleri için doğrultulmuş bir kameranız olsun.

Echo Show, görüntülü aramalar yapmak, YouTube izlemek, web’de gezinmek ve akıllı ev ürünlerini kontrol etmek için kullanabileceğiniz bir ekrana sahip olan esasen akıllı bir hoparlördür. Cihazın çocuk sürümü, tonlarca ücretsiz içerik, ebeveyn denetimleri ve Alexa için bonus beceriler içeren ücretsiz bir yıllık Amazon Kids+ gibi aileler için bir dizi avantajla birlikte gelir. Ancak Mozilla’ya göre, mahremiyetden ödün vermeye değmeyebilir.

Kameralar: Evet

Mikrofonlar: Evet

Konum takibi: Evet

Hangi verileri toplar: Çocuğunuzun adı, doğum tarihi, cinsiyeti, e-postası, telefon numarası, ses ve video kayıtları, IP adresi, konumu, tarama geçmişi, Alexa arama istekleri, müzik akışı verileri, video akışı verileri, podcast akış verileri, akıllı ev cihazı kullanımı, satın alma geçmişi

Verileri silebilir misiniz: Mozilla, verileri tüm konumlardan silip silemeyeceğinizin net olmadığını söylüyor.

Şirket verileri nasıl kullanır: Reklam, üçüncü şahıslarla veri paylaşımı, bilgileri üçüncü şahıslardan alınan verilerle birleştirme, Alexa’yı geliştirme

Mozilla şöyle diyor:

“Amazon for Kids ürünleriyle Amazon, ebeveyn izninizle çocuğunuz hakkında veri toplamayı umuyor… Çocuğunuzla ilgili bu bilgileri, diğer şeylerin yanı sıra, kişiselleştirilmiş teklifler ve öneriler sunmak için kullanıyorlar. Evet, çocuğunuzun satın almanızı isteyecekleri daha fazla şeyle çocuğunuzu hedef almasını öğreniyorlar. Çocuklarınız bir Amazon çocuk profili kullanırken üçüncü taraf ilgi alanına dayalı reklamlar sunmayacaklarını söylüyorlar. Yani bu da bir şey.”

Verizon GizmoWatch

Çocuklarınızı seviyor ama mahremiyetlerinden nefret mi ediyorsunuz? Mükemmel bir fikrimiz var. Bu hediye, bir saat, bir cep telefonu şirketinden geliyor ve kendi cep telefonu hizmet planıyla tamamlanıyor. Verizon GizmoWatch, kendi telefonlarına sahip olacak yaşta olmayan çocuklara yöneliktir. Ancak, görünüşe göre kurumsal sunuculara veri göndermek için asla çok genç değilsiniz.

GizmoWatch, GPS bilgilerini izleyerek kendi çocuğunuzu gözetlemenizi sağlar (Nihayet!). Ayrıca, adım izleyici, hatırlatıcılar ve ebeveynlerin saate uzaktan gönderebileceği anlık bildirimler gibi diğer özelliklerin yanı sıra çocuğunuzun mesaj atıp arayabileceği 10 kişilik bir kişi listesi oluşturmanıza da olanak tanır.

Tüm bunlar özellikle endişe vericidir çünkü Mozilla’nın da belirttiği gibi Verizon verilerinizle ne yapıp ne yapmayacağına dair açık vaatleri yerine getirmemeyi içeren kötü bir gizlilik geçmişine sahiptir.

Kameralar: Evet

Mikrofonlar: Evet

Konum takibi: Evet

Hangi verileri toplar: Çocuğun adı, yaşı, cinsiyeti, telefon numarası, e-postası, ses ve video kayıtları, konum verileri, telefon görüşmesi meta verileri, adım izleme bilgileri, kişiler

Verileri silebilir misiniz: Mozilla, çocukların verilerinin silinip silinemeyeceğinin net olmadığını söylüyor.

Şirket verileri nasıl kullanır: Veri satmak, verileri üçüncü taraflarla paylaşmak, üçüncü kişilerden gelen verilerle birleştirmek

Mozilla şöyle diyor:

“Bu kişisel bilgileri hizmet sağlayıcılarla paylaşabileceklerini söylüyorlar. Ancak bu kişisel bilgilerin hiçbirinin “davranışsal reklamcılık, profil derleme veya başka bir amaçla” kullanılmasına izin vermeyeceklerini taahhüt ediyorlar. Kulağa hoş geliyor. Bunun dışında, Verizon geçmişte kişisel bilgileri yapmayacağını söyledikleri şekillerde toplarken veya kullanırken yakalandı. Bu nedenle sizin ve çocuğunuzun kişisel bilgilerinin korunması ve saygı duyulması için Verizon’a ve onların hizmet sağlayıcılarına ve iş ortaklarına güvenmeniz gerekir. Hangisi uygun olabilir. Ayrıca olmayabilir, bu yüzden lütfen bunun farkında olun.”

Eufy Security Cameras

Sadece hayal et. Hediyeler dağıtan canlıların etrafında oturuyorsunuz. Bir aile üyesi bir kutu alıyor, ambalaj kağıdını iştahla yırtıyor ve gülümseyerek size bakıyor. “Bu bir güvenlik kamerası. Tam da her zaman istediğim şey!”

Bu tatil hayalini gerçekleştirmek için Eufy’ye gitmeden önce, şirketin bilmesi gereken bazı gizlilik sorunları olduğunu bilmelisiniz. Adında güvenlik olan bir ürün için ironik bir şekilde bazı dijital güvenlik sorunları da var.

Kameralar: Evet, tabii ki

Mikrofonlar: Evet

Konum takibi: Evet

Hangi verileri toplar: Ad, e-posta, cinsiyet, yüz tanıma verileri dahil biyometrik bilgiler, konum verileri, ses ve video kayıtları

Verileri silebilir misiniz: Mozilla, verileri tüm konumlardan silip silemeyeceğinizin net olmadığını söylüyor.

Şirket verileri nasıl kullanır: Reklam yapmak, verileri üçüncü taraflarla paylaşmak, üçüncü kişilerden alınan verilerle birleştirmek

Mozilla şöyle diyor:

“Eufy’nin ayrıca bazı önemli güvenlik açıkları da var. Haziran 2022’de güvenlik uzmanları, Eufy’nin Homebase 2 video depolama ve yönetim cihazında bilgisayar korsanlarının cihazın kontrolünü ele geçirmesine, merkezi kontrol etmesine veya video görüntülerini çalmasına izin verebilecek üç güvenlik açığı buldu. Eufy/Anker, bu güvenlik açıkları için düzeltmeler geliştirdi ve bunları zamanında kullanıcılara sundu. Ve Mayıs 2021’de Eufy, 712 kullanıcının kamera kayıtlarını yabancılara ifşa eden bir hata için özür dilemek zorunda kaldı. Eufy, aksaklığın bir yazılım güncellemesi sırasında meydana geldiğini ve “kullanıcıların diğer kullanıcıların kameralarından video yayınlarına erişebildiğini” söyledi. Eufy yaptığı açıklamada, aksaklığın keşfedilmesinden bir saat sonra giderildiğini belirtti.”

Nintendo Switch

Switch’in popülaritesi, oyun konsolunun piyasaya sürülmesinden yıllar sonra artmaya devam ediyor. Oyunlar harika, cihazın kullanımı bunca zamandan sonra hala eğlenceli ve büyük bir şirketin piyasadaki en ucuz oyun sistemlerinden biri.

Ne yazık ki Mozilla, cihazın gizlilik politikasındaki son değişikliklerden endişe duyduğunu söylüyor. Nintendo, gizlilik uygulamaları söz konusu olduğunda tarihsel olarak ortalamanın üzerinde olan bir şirket olduğu için bu utanç verici.

Kameralar: Evet (Teknik olarak. Kumandada bir kızılötesi kamera vardır.)

Mikrofonlar: Hayır

Konum takibi: Evet

Hangi verileri toplar: Ad, yaş, cinsiyet, doğum günü, e-posta, telefon numarası, konum verileri, sağlık bilgileri, reklam kimlik numaraları, oyununuzla ilgili veriler

Verileri silebilir misiniz: Mozilla, verileri tüm konumlardan silip silemeyeceğinizin net olmadığını söylüyor.

Şirket verileri nasıl kullanır: Reklam yapmak, verileri üçüncü taraflarla paylaşmak, üçüncü kişilerden alınan verilerle birleştirmek

Mozilla şöyle diyor:

“Nintendo ayrıca “hizmetlerinin diğer kullanıcıları ve üçüncü taraf hizmet ve kuruluşlar dahil olmak üzere diğer kaynaklardan sizin hakkınızda bilgi alabileceklerini” söylüyor. Bu bizi biraz endişelendiriyor çünkü aldıkları bu bilgileri hakkınızda sahip oldukları bilgilerle birleştirip, hakkınızda daha da büyük bir profil oluşturmak için üçüncü taraflarla paylaşabilecekleri anlamına geliyor. Ve bu bilgileri size özel içerik, reklamlar sunmak ve kendilerinden veya bağlı kuruluşlarından ve iş ortaklarından (oldukça iyi sayıda şirket olabilir) promosyon malzemeleri göndermek gibi şeyler yapmak için kullanabileceklerini söylüyorlar. Bu nedenle, Nintendo çok sayıda kişisel bilgi toplar ve bunları hedefli, ilgi alanına dayalı reklamcılık için kullanabileceklerini ve üçüncü taraflarla paylaşabileceklerini söyler. Bunların hiçbiri harika değil.

Nintendo ayrıca, hakkınızda topladıkları kişisel bilgileri bir araya getirebileceklerini veya kimlik bilgilerini anonimleştirebileceğini ve ardından bu yeni tanımlanmamış verilerin artık kendi gizlilik politikalarına tabi olmadığını ve onunla hemen hemen istedikleri her şeyi yapabileceklerini söylüyor.”

[1] Thomas Germain tarafından yazıldı.

[2]https://gizmodo.com/10-tech-gifts-privacy-meta-quest-nintendo-switch-amazon-1849802707?utm_campaign=Gizmodo&utm_content=&utm_medium=SocialMarketing&utm_source=facebook

Türkiye’de Müzik Endüstrisinde Dijitalleşme: Kültürel Üreticiler ve Platformlaşma Kitabı Yayınlandı

Gündelik hayatta müzik dinleme pratiklerimizin dönüşümünde müzik akışım platformlarının yeri yadsınamaz. Özellikle son 10 yılda kullanıcı sayılarını hiç olmadığı kadar arttıran müzik akışım platformları dünya genelindeki müzik endüstrisini oldukça derin bir düzlemde dönüştürdü. Spotify, Apple Music, Deezer ve pek çokları müzik endüstrisinin bu dönüşümünde başat bir rol oynadı. Bu platformlar kullanıcı tarafında neredeyse sınırsız bir müzik arşivinin daha önce hiç olmadığı kadar kolay ve oldukça düşük bir maliyetle erişimini sağladı. Sanatçıların milyonlara -hatta milyarlara- varan dinlenme sayıları gündeme geldikçe bu dönüşümden sanatçıların gelirlerinin de dinlenme sayıları kadar arttığı varsayıldı. Bunun yalnızca bir varsayım olduğu Covid-19 pandemisiyle birlikte ortaya çıktı.

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Telif Hakları Genel Müdürlüğü’nün Yaratıcı Kültür Endüstrilerine Destek Programı kapsamında desteklenen Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi’nin yürüttüğü ve Başkent Üniversitesi ve Ankara Bilim Üniversitenin araştırmacı olduğu bu çalışma, Türkiye’de müzik akışım platformlarının Türkiye’deki müzik endüstrisini nasıl dönüştürdüğüne odaklanıyor. Araştırma platformlaşma olgusunun Türkiye’deki endüstriye taşıdığı fırsatlar ve tehditler, endüstrinin platformlaşma karşısındaki güçlü ve zayıf yanlarını ortaya koyuyor. Eser sahibi, yapımcı, platform yetkilisi, kamu yayıncısı temsilcilerinden oluşan 60’tan fazla kişinin katılımıyla oluşan oldukça geniş bir sahadan elde edilen verilere dayanan bu çalışma, Türkiye’deki müzik endüstrisinin platformlaşma ile geçirdiği dönüşüme ışık tutuyor.

Proje Bulguları Paylaşım Çalıştayı YouTube Linki: https://youtu.be/LsWhWCSIF0U

E Kitap künyesi:

Binark, M., Demir, E. M., Sezgin, S., Özsu, G. (2022). Türkiye’deki Müzik Endüstrisinde Dijital Dönüşüm: Kültürel Üreticiler ve Platformlaşma Araştırma Raporu. Alternatif Bilişim Derneği Yayınları. ISBN: 978-605-74852-4-3

E Kitap Linki: https://ekitap.alternatifbilisim.org/turkiye-muzik-endustrisinde-dijital-donusum-kulturel-ureticiler-platformlasma-raporu/